Đồng chí Tôn Đức Thắng sinh ngày 20/8/1888 trong một gia đình nông dân giàu truyền thống yêu nước tại Cù lao Ông Hổ (xã Mỹ Hoà Hưng, tổng Định Thành, tỉnh Long Xuyên, nay là xã Mỹ Hoà Hưng, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang) là con trai đầu lòng ông Tôn Văn Đề và bà Nguyễn Thị Dị.
Đồng chí Tôn Đức Thắng lớn lên trong bối cảnh thực dân Pháp đã mở rộng cuộc xâm lược ra toàn cõi Việt Nam và cũng là thời điểm mà phong trào yêu nước của nhân dân phát triển mạnh mẽ ở khắp 3 kỳ, nhằm chống lại cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Tình hình đó đã tác động mạnh mẽ đến tâm tư, tình cảm của người thanh niên yêu nước Tôn Đức Thắng. Sài Gòn - Chợ Lớn lại là nơi đồng chí Tôn Đức Thắng bắt đầu những hoạt động sôi nổi, nhiệt huyết của mình.
Ngay khi còn là học sinh trường Bách Nghệ Sài Gòn, ngoài việc chăm học và học giỏi nhất trường, đồng chí Tôn Đức Thắng còn là "Người chỉ huy" nhiều cuộc bãi khóa để phản đối sự đàn áp dã man của thực dân Pháp đối với phong trào đấu tranh của nông dân ở nhiều nơi.
Tốt nghiệp trường Bách Nghệ với điểm ưu, Tôn Đức Thắng gia nhập đội ngũ công nhân Việt Nam và làm việc tại xưởng sửa chữa tàu thủy Ba Son Sài Gòn. Chính tại đây, ở tuổi 24, Tôn Đức Thắng đã lãnh đạo cuộc đấu tranh của công nhân Ba Son thắng lợi, ghi dấu ấn đậm nét đầu tiên trong quá trình hoạt động cách mạng của Người. Cũng vì sự kiện này, ông bị thực dân Pháp lùng bắt và phải tìm cách trốn sang Pháp.
Làm thủy thủ trên các tàu viễn dương, được đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều lớp người có màu da và tiếng nói khác nhau, cũng như Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Tôn Đức Thắng nhận thức ra một điều là, ở đâu người lao động cũng là người cùng khổ, bị bóc lột, đàn áp đến thậm tệ. Tinh thần yêu nước trong đồng chí Tôn Đức Thắng được nâng lên thành tình yêu giai cấp. Đây chính là lý do để Tôn Đức Thắng tham gia các cuộc vận động chính trị của giai cấp công nhân trong hàng ngũ lính thủy Pháp. Năm 1919, trong cuộc chiến tranh can thiệp của bọn đế quốc hòng bóp nghẹt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga mới ra đời, đồng chí Tôn Đức Thắng bị nhà cầm quyền Pháp điều động tới một đơn vị hải quân được lệnh tấn công Sevastopol trên bờ Biển Đen, đồng chí Tôn Đức Thắng đã tham gia binh biến chống chiến tranh can thiệp và phản cách mạng, góp phần bảo vệ nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới. Đây là một minh chứng cụ thể về tinh thần quốc tế cao cả của một công nhân Việt Nam, đánh dấu mốc son chói lọi trong lịch sử phát triển mối quan hệ hữu nghị Việt - Xô.
Do tham gia cuộc binh biến, đồng chí Tôn Đức Thắng buộc phải rời Pháp về nước. Sau khi về nước, đồng chí Tôn Đức Thắng thành lập tổ chức Công hội nhằm tập hợp, đoàn kết, bảo vệ quyền lợi giai cấp công nhân, làm nòng cốt cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta chống lại sự áp bức, bóc lột của bọn đế quốc và bè lũ tay sai.
Năm 1926, đồng chí Tôn Đức Thắng tham gia Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập.
Năm 1927, đồng chí Tôn Đức Thắng được cử vào Ban Chấp hành Kỳ bộ Nam Kỳ. Cuối năm 1929, đồng chí bị thực dân Pháp bắt giam ở Khám Lớn Sài Gòn, sau đó bị kết án 20 năm khổ sai và đày ra Côn Đảo. Trong 17 năm bị giam ở Khám Lớn Sài Gòn và nhà ngục Côn Đảo, khi bị nhốt trong hầm tối, tay chân bị xiềng xích, khi bắt ăn lúa sống hoặc bỏ đói, bỏ khát, nhưng vẫn không lay chuyển được tinh thần cánh mạng kiên cường của người đảng viên mẫu mực Tôn Đức Thắng. Cũng chính tại Côn Đảo, đồng chí Tôn Đức Thắng đã tham gia thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên và tích cực tham gia đấu tranh chống chế độ lao tù hà khắc của thực dân Pháp.
Cách mạng Tháng Tám thành công, theo sự chỉ đạo của Thường vụ Trung ương và của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời Nam bộ cử các đoàn tàu, thuyền ra đón các đồng chí Tôn Đức Thắng, Lê Duẩn, Phạm Hùng cùng các đảng viên Cộng sản khác trở về đất liền.
Tại Hội nghị cán bộ Nam bộ ngày 15/10/1945 tại Cầu Vĩ, thị xã Mỹ Tho dưới sự chủ trì của đồng chí Hoàng Quốc Việt, Thường vụ Trung ương Đảng, đặc phái viên của Trung ương, đã quyết định giải thể xứ ủy "Tiền Phong" và xứ ủy "Giải Phóng", thành lập xứ ủy Thống nhất gồm 11 người do đồng chí Tôn Đức Thắng làm Bí thư; đồng chí Lê Duẩn và Phạm Hùng trong Ban Thường vụ.
Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đón Bác Tôn ra Hà Nội. Từ đó, Bác Tôn và Bác Hồ luôn luôn sát cánh bên nhau - hình ảnh của khối đại đoàn kết toàn dân, đoàn kết Bắc - Nam.
Với uy tín lớn trong Đảng, trong dân và phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, đồng chí Tôn Đức Thắng lần lượt được giao đảm nhiệm các chức vụ: Tổng Thanh tra Chính phủ, Quyền Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Trưởng Ban Thi đua ái quốc Trung ương, Trưởng Ban Thường trực Quốc hội, Chủ tịch danh dự Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Chủ tịch Ủy ban Liên Việt toàn quốc (từ 7/3/1951 đến 10/9/1955), Hội trưởng Hội hữu nghị Việt Nam - Liên Xô, liên tục là Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam từ khóa II cho đến khi qua đời.
Hai mươi năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước cũng là hai mươi năm Bác Tôn được các tầng lớp nhân dân suy tôn làm Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cũng trong những năm đó, Bác Tôn còn đảm nhiệm các chức vụ: Trưởng Ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch danh dự Ủy ban Bảo vệ hòa bình thế giới của Việt Nam, Ủy viên Hội đồng hòa bình thế giới. Ngày 15/7/1960, Bác Tôn được Quốc hội bầu làm Phó Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngày 2/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, tại kỳ họp đặc biệt Quốc hội (khóa III) ngày 15/9/1969, Bác Tôn được Quốc hội bầu làm Chủ tịch nước, đồng thời vẫn kiêm làm Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng đầy gian khổ và nguy hiểm, trong đó có 17 năm bị đầy đọa trong các nhà giam và ngục tù Côn Đảo với đủ mọi cực hình; 27 năm làm Chủ tịch Mặt trận và hơn 10 năm làm Chủ tịch nước, đồng chí Tôn Đức Thắng đã để lại cho Đảng, Nhà nước, Mặt trận những bài học sâu sắc, những kinh nghiệm quý, nêu cho cán bộ, đảng viên và nhân dân ta một tấm gương sáng về chuẩn mực sống của một công dân yêu nước, tinh thần và biểu tượng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Hoạt động trên nhiều cương vị khác nhau, đồng chí Tôn Đức Thắng luôn quan tâm và chăm lo việc tăng cường, mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc theo tư tưởng của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Góp phần quan trọng vào việc thu hút trí lực của toàn dân tham gia sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Khi Đảng ra hoạt động công khai năm 1951, đồng chí Tôn Đức Thắng đã được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương, giữ trọng trách Chủ tịch Mặt trận Liên hiệp Quốc dân Việt Nam tức Mặt trận Liên Việt, tiền thân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hiện nay. Chủ tịch Tôn Đức Thắng đã lãnh đạo Mặt trận giương cao ngọn cờ đại đoàn kết toàn dân hoàn thành sứ mệnh lịch sử giao phó “đánh thắng bọn đế quốc xâm lược và mọi thế lực phản động của thời đại” để hoàn thành công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.
Năm 1948, đồng chí Tôn Đức Thắng Tôn đã gánh vác một trách nhiệm nặng nề do Bác Hồ và Trung ương Đảng giao phó cho: Trưởng Ban thi đua ái quốc. Trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn, gian khổ thủa ấy (ăn đói, mặc rách, bom đạn giặc Pháp tơi bời, cơ quan nay đóng nơi này, mai dời đến nơi khác), làm sao mà thi đua ái quốc được nếu không có ngọn lửa yêu nước nồng cháy trong tâm hồn mình?
Đồng chí Tôn Đức Thắng không chỉ là linh hồn của khối đại đoàn kết toàn Đảng, toàn dân mà hơn thế, trong quan hệ quốc tế với các nước anh em (các nước XHCN trước đây), mà đồng chí còn là cầu nối - được viết bằng chữ vàng - giữa Việt Nam và Liên Xô.
Nội dung này đã được nhắc đến trong Thông cáo đặc biệt của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hội đồng Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói về Bác - ngày Bác mất: “Đồng chí (tức đồng chí Tôn Đức Thắng vô cùng kính yêu của chúng ta) đã suốt đời phấn đấu cho sự phát triển tình đoàn kết chiến đấu và tình hữu nghị anh em giữa nhân dân ta với nhân dân Liên Xô, nhân dân các nước xã hội chủ nghĩa anh em khác và phát triển tình hữu nghị với các dân tộc trên thế giới vì lợi ích của sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội".
Hơn bao giờ hết, bài học "đoàn kết, đại đoàn kết" mà Bác Hồ đã dạy toàn Đảng, toàn dân ta, mà Bác Tôn là một biểu tượng sinh động, cụ thể, đầy sức thuyết phục cần được ôn lại, nhắc lại.
Phẩm chất đạo đức của người chiến sĩ cộng sản gắn liền với sự nghiệp cách mạng của đồng chí Tôn Đức Thắng là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa phẩm chất cách mạng của người cộng sản với phong cách giai cấp công nhân Việt Nam.
Tuy giữ nhiều cương vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước quan trọng, nhưng đồng chí Tôn Đức Thắng, sống bình dị, nêu gương sáng về sự trung thành, lòng tận tuỵ phục vụ nhân dân. Mẫu mực về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, khiêm tốn, giản dị.
Kỷ niệm 131 năm ngày sinh của Chủ tịch Tôn Đức Thắng giữa lúc toàn Đảng, toàn dân ta đang ra sức phấn đấu để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, trong đó nghị quyết có tầm quan trọng đối với vận mệnh của đất nước hiện nay là Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ bảy. Ôn lại truyền thống vẻ vang của dân tộc, ôn lại cuộc đời cách mạng của những người cộng sản tiền bối như Chủ tịch Tôn Đức Thắng để hiểu hơn giá trị thắng lợi của sự nghiệp cách mạng đã đạt được, tiếp nối truyền thống ông cha bằng những thắng lợi của cách mạng hôm nay; học tập tấm gương đạo đức sáng ngời của lớp người đi trước, tự tu rèn đạo đức cách mạng để phụng sự cách mạng, phụng sự nhân dân và đất nước được tốt hơn.
Trần Anh Tuấn
TS, Phó Trưởng ban Phong trào, UBTW MTTQ Việt Nam
()