Với vai trò nòng cốt trong hoạt động đối ngoại nhân dân, trong nhiệm kỳ qua, cùng với các hoạt động đối ngoại của Đảng và ngoại giao của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận đã chủ động triển khai các hoạt động đối ngoại nhân dân. Hoạt động đối ngoại nhân dân của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên có nhiều đổi mới, không chỉ mang tính chất thăm hữu nghị, mà còn ký kết Chương trình hợp tác với những nội dung cụ thể, thiết thực, hiệu quả; tranh thủ sự ủng hộ của các tổ chức quốc tế và nhân dân các nước trong khu vực và trên thế giới cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Hoạt động đối ngoại nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã góp phần cùng hệ thống chính trị đưa quan hệ đối ngoại của nước ta mở rộng cả về bề rộng và chiều sâu. Hiện nay, Việt Nam đã có quan hệ với trên 185 nước và vùng lãnh thổ. Việt Nam là thành viên của hầu hết các tổ chức khu vực và quốc tế quan trọng, có vai trò quan trọng trong cộng đồng ASEAN, đưa vị thế của Việt Nam ngày càng cao trên trường quốc tế.
Kết quả hoạt động đối ngoại nhân dân nhiệm kỳ 2014 - 2019
Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam đã xây dựng cơ chế, biện pháp và kết quả công tác phối hợp hoạt động đối ngoại nhân dân thông qua ký kết "Chương trình phối hợp hoạt động đối ngoại nhân dân và công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài" nhằm tăng cường tính thống nhất, đồng thời phối hợp, hỗ trợ trong hoạt động đối ngoại giữa các tổ chức thành viên; tăng cường công tác thông tin, giáo dục quốc tế cho quần chúng nhân dân để góp phần nâng cao bản lĩnh hội nhập, nâng cao nhận thức cho nhân dân và tạo sự đồng thuận xã hội về các vấn đề quốc tế và đối ngoại; bồi dưỡng, nâng cao trình độ, năng lực cho đội ngũ cán bộ đối ngoại nhân dân; trao đổi thông tin, kinh nghiệm trong hoạt động đối ngoại nhân dân.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đẩy mạnh công tác tuyên truyền thực hiện tốt các chủ trương, quan điểm, về đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước, như: Chỉ thị 04-CT/TW ngày 6/7/2011 của Ban Bí thư về “Tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới”, Kết luận 16-KL/TW ngày 14/2/2012 của Bộ Chính trị khóa XI và Chỉ thị số 26-CT/TW của Ban Bí thư khóa X về công tác thông tin đối ngoại. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Bí thư và hướng dẫn của Ban Đối ngoại Trung ương về công tác đối ngoại; tham gia xây dựng, củng cố và phát triển tình hữu nghị, hợp tác giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước láng giềng, trong khu vực và trên thế giới. Qua đó góp phần củng cố và mở rộng đối ngoại của Đảng, hỗ trợ, thúc đẩy ngoại giao Nhà nước, tăng cường đoàn kết quốc tế, tranh thủ mọi nguồn lực thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mặt trận đã phát triển tốt mối quan hệ với 5 đối tác truyền thống, gồm: Mặt trận Lào xây dựng đất nước; Mặt trận Đoàn kết phát triển Tổ quốc Campuchia; Chính hiệp Toàn quốc Trung Quốc; Ủy ban Bảo vệ Cách mạng Cuba; Mặt trận Dân chủ Thống nhất Tổ quốc Triều Tiên. Đồng thời, Mặt trận đã chủ động mở rộng quan hệ với các đối tác mới, là các tổ chức có chức năng, nhiệm vụ tương đồng, như: Hiệp hội nhân dân Singapore, Hội Liên hiệp Bình đẳng Xã hội Cộng hòa liên bang Đức, Phòng xã hội Liên bang Nga và Mặt trận nhân dân toàn Nga; Hội đồng Kinh tế - Xã hội và Môi trường Pháp; duy trì quan hệ với các tổ chức quốc tế và đại sứ quán các nước tại Việt Nam.
Quan hệ với Mặt trận Lào Xây dựng đất nước, Mặt trận Đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia: Hàng năm, ba bên đều tổ chức trao đổi đoàn cấp cao sang thăm, làm việc và trao đổi kinh nghiệm công tác. Trong thời gian qua, Mặt trận ba nước đã tổ chức những hội nghị chính trị quan trọng đạt kết quả tốt đẹp. Năm 2014, phối hợp tổ chức Hội nghị quốc tế về xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị Việt Nam - Lào tại tỉnh Khăm Muộn, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hội đồng Quốc gia Mặt trận Đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia tổ chức Hội nghị quốc tế xây dựng đường biên giới Việt Nam - Campuchia hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển lần thứ 4, tại thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Ngày 25/6/2017 tại Hà Nội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp cùng Ủy ban Trung ương Mặt trận Lào Xây dựng đất nước và Hội đồng Quốc gia Mặt trận Đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia tổ chức Hội nghị Chủ tịch Mặt trận ba nước Campuchia - Lào - Việt Nam lần thứ 3. Trong năm 2017, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp cùng Ủy ban Trung ương Mặt trận Lào Xây dựng đất nước tổ chức Hội nghị quốc tế xây dựng đường biên giới Việt Nam – Lào hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển tại tỉnh Quảng Bình; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp cùng Hội đồng Quốc gia Mặt trận Đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia tổ chức Hội nghị quốc tế xây dựng đường biên giới Campuchia – Việt Nam hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển lần thứ 5 tại tỉnh Kampot, Vương quốc Campuchia.
Quan hệ với Chính hiệp Toàn quốc Trung quốc: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giữ mối quan hệ thường xuyên với Chính hiệp Toàn quốc Trung Quốc, tiếp tục thực hiện chương trình hợp tác giai đoạn 2014-2019 giữa hai tổ chức được ký kết năm 2014, hàng năm hai bên tổ chức trao đổi các đoàn cấp cao đi thăm và học tập kinh nghiệm; năm 2019, hai bên phối hợp tổ chức Giao lưu hữu nghị giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Chính hiệp Toàn quốc Trung Quốc; Mặt trận của 7 tỉnh biên giới của Việt Nam và 2 tỉnh (Quảng Tây, Vân Nam) của Trung Quốc tại thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Qua đó, làm sâu sắc thêm nhận thức chung quan trọng mà lãnh đạo cấp cao hai nước đã đạt được, phát triển quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc theo phương châm "láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai" và tinh thần "láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt", góp phần thúc đẩy quan hệ hai nước phát triển lành mạnh, ổn định lâu dài, phù hợp lợi ích căn bản của hai Đảng, nhân dân hai nước và phát triển của khu vực.
Quan hệ với Ủy ban Bảo vệ Cách mạng Cuba, Mặt trận Dân chủ Thống nhất Triều Tiên: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn coi trọng mối quan hệ với Ủy ban Bảo vệ Cách mạng Cuba, cũng như Mặt trận Dân chủ Thống nhất Triều Tiên, hàng năm đều tổ chức các hoạt động giao lưu, thăm hỏi chia sẻ thông tin về hoạt động của mỗi bên và trao đổi đoàn, nhằm tăng cường mối quan hệ hữu nghị hợp tác.
Với Hiệp hội Nhân dân Singapore: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hiệp hội Nhân dân Singapore bắt đầu thiết lập quan hệ năm 2014. Hàng năm, hai bên tổ chức trao đổi đoàn sang học tập kinh nghiệm lẫn nhau. Năm 2018, hai bên ký Bản ghi nhớ chương trình hợp tác giai đoạn 2018-2020.
Với Hội Liên hiệp Bình đẳng Xã hội Cộng hòa Liên bang Đức: Năm 2015, Liên hiệp bình đẳng xã hội toàn Liên bang Đức đã đến thăm, trao đổi kinh nghiệm công tác xã hội với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Chuyến thăm đã bước đầu thiết lập mối quan hệ giữa hai tổ chức. Năm 2016, đoàn đại biểu Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã sang thăm và ký kết Bản ghi nhớ hoạt động hợp tác giữa Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Hội Liên hiệp Bình đẳng Xã hội toàn Liên bang Đức giai đoạn 2015 -2019.
Với Hội đồng Kinh tế - Xã hội và Môi trường Pháp (CESE): Hai bên đã thiết lập quan hệ từ năm 2018, theo đó, hai bên tổ chức trao đổi đoàn hàng năm nhằm học tập kinh nghiệm công tác quản lý xã hội, công tác tuyên truyền, vận động người dân bảo về môi trường. Hai bên đã ký Bản ghi nhớ Chương trình hợp tác giai đoạn 2018 - 2020 trong chuyến thăm Việt Nam của ngài Partrick Bernasconi, Chủ tịch Hội đồng vào tháng 11/2018.
Với Phòng xã hội Liên bang và Mặt trận Nhân dân toàn Nga: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Phòng Xã hội Liên bang và Mặt trận Nhân dân toàn Nga đã thiết lập quan hệ từ năm 2016, theo đó luân phiên hàng năm tổ chức trao đổi đoàn, nhằm học tập kinh nghiệm công tác quản lý xã hội. Hai bên đã ký Bản ghi nhớ Chương trình hợp tác giai đoạn 2018 – 2023 nhân chuyến thăm Liên bang Nga của đồng chí Trần Thanh Mẫn, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam vào tháng 9/2018.
Bên cạnh đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia Hiệp hội Quốc tế các Hội đồng Kinh tế Xã hội và Các tổ chức tương đương (AICESIS) từ năm 2009. Thực hiện trách nhiệm của thành viên, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tham dự các kỳ họp Đại hội đồng AICESIS và có nhiều đóng góp thiết thực được Đại hội đồng và nhiều nước thành viên tán thành, đánh giá cao, nhất là chuyên đề về xóa đói giảm nghèo, góp phần thực hiện Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc (MDG). Thông qua các diễn đàn AICESIS, các đoàn đại biểu Việt Nam đã tranh thủ quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam, tuyên truyền thành tựu đổi mới và kêu gọi sự ủng hộ, giúp đỡ của các tổ chức quốc tế đối với nhân dân Việt Nam.
Một số giải pháp góp phần nâng cao hình ảnh và vị thế quốc tế của Việt Nam
Một là, tăng cường sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước trong việc phối hợp thực hiện công tác đối ngoại nhân dân, từ khâu xây dựng và duyệt kế hoạch hàng năm; chỉ đạo đồng bộ việc thực hiện đúng định hướng.
Hai là, tiếp tục tổ chức quán triệt, phổ biến tinh thần Chỉ thị số 04 - CT/TW ngày 6/7/2011 của Ban Bí thư về "Tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới". Đồng thời, triển khai thực hiện Nghị quyết Số 22/NQ-TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế. Nâng cao nhận thức và hành động của cán bộ, các tầng lớp nhân dân về hội nhập quốc tế và đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân với hội nhập kinh tế là trọng tâm, thực hiện mở rộng các lĩnh vực hợp tác quốc tế tạo thuận lợi góp phần tích cực vào phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển văn hóa, xã hội. Giữ vững mục tiêu độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; tăng cường sức mạnh tổng hợp quốc gia, nâng cao vị thế, uy tín trên trường quốc tế, góp phần tích cực vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
Ba là, tiếp tục duy trì và phát triển quan hệ hợp tác có chiều sâu, ổn định, đồng thời, triển khai thực hiện có hiệu quả các chương trình hợp tác với các đối tác truyền thống. Thông qua Bộ Ngoại giao chỉ đạo các Đại sứ quán Việt Nam ở các nước nghiên cứu, tìm hiểu các tổ chức tương đồng, nhằm mở rộng đối tác của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo phương châm đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế. Tham gia tích cực hoạt động chương trình của Hiệp hội Quốc tế các Hội đồng Kinh tế Xã hội và Các tổ chức tương đương (AICESIS).
Bốn là, tiếp tục kiện toàn củng cố và phát triển bộ máy, bổ sung đội ngũ cán bộ, lực lượng làm công tác đối ngoại nhân dân. Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên trách có bản lĩnh chính trị vững vàng, nắm vững nghiệp vụ đối ngoại, giỏi ngoại ngữ, đáp ứng yêu cầu của công tác đối ngoại nhân dân trong giai đoạn mới. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các tỉnh, thành phố cần có Ban Công tác Đối ngoại và Kiều bào, phân công một đồng chí lãnh đạo phụ trách công tác đối ngoại và kiều bào.
Năm là, đổi mới hình thức phối hợp giữa Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong hoạt động đối ngoại nhân dân, công tác thông tin đối ngoại; phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, phát huy vai trò cầu nối của người Việt Nam ở nước ngoài trong hoạt động đối ngoại nhân dân ở các nước.
Đặng Thanh Phương
Phó Trưởng ban Đối ngoại và Kiều bào, UBTƯ MTTQ Việt Nam
()