Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước (với hơn 16.490 km2), dân số đứng thứ 4 cả nước (hơn 3,3 triệu người), có 21 đơn vị hành chính cấp huyện, 460 đơn vị hành chính cấp xã và 3.804 thôn, xóm, ấp... Phía Bắc tiếp giáp với tỉnh Thanh Hóa, phía Tây giáp với 3 tỉnh Xiêng Khoảng, Bolykhămxay và Hủa Phăn (nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào) với hơn 468 km đường biên; phía Nam giáp tỉnh Hà Tĩnh và phía Đông tiếp giáp biển Đông với hơn 82 km đường bờ biển. Hiện nay, Nghệ An có 47 dân tộc thiểu số cùng sinh sống với hơn 491.200 người (chiếm 14,76% dân số toàn tỉnh), trong đó tập trung 5 dân tộc chính, gồm: Thái, Thổ, Khơ Mú, Mông, Ơ Đu (trong đó: Thái 338.559 người, Thổ 71.420 người, Khơ Mú 43.139 người, Mông 33.957 người, Ơ Đu 411 người). Đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh Nghệ An cư trú tại 252 xã/12 huyện, thị xã, 1.339 thôn, bản (trong đó có 106 xã thuộc khu vực III, 100 xã khu vực II và 46 xã khu vực I; với 1.182 thôn, bản đặc biệt khó khăn).

Thực thi chính sách phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến tiếp xúc cử tri tại xã Thanh Long, huyện Thanh Chương (tỉnh Nghệ An) trước kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV. ẢNH: THÀNH DUY

Sau khi Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ban hành Kết luận số 01/KL-ĐCT ngày 20/8/2015 về đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác dân tộc, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch số 121/KH-MTTQ-BTT ngày 5/3/2016 triển khai thực hiện các nội dung của Kết luận số 01 gắn với 5 chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhiệm kỳ 2014 - 2019.

Qua hơn 7 năm thực hiện, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Nghệ An đã chủ động triển khai, thực hiện Kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về “Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác dân tộc” với nhiều nội dung, giải pháp sáng tạo, đa dạng.

Việc tổ chức triển khai các nội dung thực hiện Kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch, gắn với các các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đặc biệt là cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Đồng thời, lồng ghép triển khai, quán triệt, tổ chức thực hiện các nội dung Kết luận số 01 gắn với thực hiện Đề án 02-ĐA/TU ngày 10/10/2016 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An về tăng cường công tác Dân vận ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2016 - 2020 và những năm tiếp theo đến Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các huyện, thành phố, thị xã và các tổ chức thành viên Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh. Chủ động ký kết quy chế phối hợp công tác với Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh; ký Chương trình phối hợp công tác với Ban Dân tộc, Bộ đội Biên phòng và các sở, ban ngành trong tỉnh đẩy mạnh các nội dung, biện pháp thực hiện công tác dân tộc trên địa bàn tỉnh. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp đã phối hợp với các cấp, ngành, tổ chức thành viên tích cực tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần thay đổi tư duy, nhận thức, phát huy tinh thần tự chủ, tự lực, tự cường trong đồng bào, tạo bước chuyển biến tích cực, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân khu vực miền núi nói chung và đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng.

Qua 7 năm thực hiện Kết luận số 01, tỉnh Nghệ An đã đạt được những kết quả quan trọng. Trước hết, ở công tác tuyên truyền, thời gian qua, Mặt trận tỉnh đã hướng dẫn Mặt trận Tổ quốc các địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững mạnh thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin, thiết lập các trang mạng xã hội như Zalo, Facebook, Fanpage để tuyên truyền..., qua đó góp phần chuyển tải kịp thời các thông tin đến với người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số (từ năm 2015 đến nay, Mặt trận Tổ quốc các cấp đã tổ chức được 4.638 cuộc thăm hỏi, tiếp xúc, trao quà trị giá gần 4 tỷ đồng, tổ chức 369 hội nghị biểu dương người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số với 5.576 lượt người được biểu dương).

Trong phối hợp triển khai, thực hiện các cuộc vận động, các phong trào thi đua phù hợp với vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Từ năm 2015 đến nay, Nhân dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã hiến tặng hàng chục ngàn mét vuông đất, hàng trăm ngày công, kinh phí để xây dựng nông thôn mới, qua đó góp phần xây dựng 2 xã biên giới, 36 xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số về đích nông thôn mới.

Đặc biệt, từ nguồn Quỹ “Vì người nghèo” các cấp và các nguồn hỗ trợ khác Mặt trận Tổ quốc các huyện miền núi đã hỗ trợ cho hơn 900 hộ nghèo, cận nghèo khu vực dân tộc thiểu số và miền núi thực hiện mô hình sinh kế, thoát nghèo bền vững. Các hoạt động chăm lo cho người nghèo đón Tết.

Từ Chương trình “Tết Vì người nghèo”, 7 năm qua đã quyên góp từ các cơ quan, đơn vị, nhà hảo tâm, hỗ trợ hơn 311 tỷ đồng, để phân bổ cho 100% người nghèo, hơn 60% hộ cận nghèo và các đối tượng khác... Với trách nhiệm của mình, Mặt trận Tổ quốc tỉnh đã phối hợp Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức thực hiện hiệu quả việc hướng dẫn, giúp 115 xã miền Tây Nghệ An đặc biệt khó khăn, với tổng kinh phí hỗ trợ hơn 310 tỷ đồng.

Công tác giám sát phản biện xã hội đối với các chủ trương, chính sách về dân tộc và công tác dân tộc. Từ năm 2015 đến nay, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp trong tỉnh đã tổ chức 9.896 cuộc giám sát về triển khai, thực hiện các chính sách pháp luật liên quan đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số về các lĩnh vực đất đai, nước sạch, chính sách về dân tộc, phòng chống dịch Covid-19...

Mặt trận Tổ quốc các cấp đã tổ chức được 4.996 hội nghị phản biện xã hội đối với các dự thảo chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Ngoài ra, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh đã thường xuyên phối hợp với Bộ đội Biên phòng tỉnh thực hiện tốt việc bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ chủ quyền biên giới và an ninh quốc gia. Phối hợp thực hiện, tham gia xây dựng cơ chế, chính sách, phát huy vai trò người có uy tín tiêu biểu, nâng cao năng lực cán bộ Mặt trận vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Một số vấn đề đặt ra

Việc triển khai, thực hiện Kết luận 01 của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp của tỉnh Nghệ An vẫn còn những khó khăn, hạn chế. Công tác chỉ đạo triển khai thực hiện Kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch ở một số nơi chưa được thường xuyên, liên tục, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả trong triển khai thực hiện. Các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động có việc còn chồng chéo, mang tính hình thức, chưa tạo được sự chuyển biến tích cực, chưa cải thiện được tình hình khó khăn, vướng mắc ở cơ sở, hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng hiệu quả chưa cao. Việc nắm bắt tình hình các tầng lớp nhân dân của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc một số địa phương chưa được sâu sát, thường xuyên; trình độ cán bộ cấp cơ sở, nhất là năng lực thực tiễn vẫn còn hạn chế. Nguyên nhân do một số cơ sở việc tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về công tác dân tộc và chính sách dân tộc còn hạn chế; sự phối hợp của các cấp, các ngành chưa thường xuyên, thiếu chặt chẽ; việc phát huy vai trò của người uy tín, già làng tiêu biểu có nơi chưa tốt; việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất còn bất cập, thiếu linh hoạt và sáng tạo; việc giải quyết việc làm cho con em đồng bào dân tộc thiểu số còn rất khó khăn; tỷ lệ hộ nghèo còn cao hơn nhiều so với mức bình quân chung của tỉnh. Hơn nữa, ở một số cơ sở việc xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện các nội dung Kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch còn chậm so với yêu cầu; công tác quán triệt, chỉ đạo hướng dẫn và phối hợp với chính quyền, các tổ chức thành viên chưa linh hoạt, kịp thời nên hiệu quả chưa cao. Đội ngũ cán bộ được phân công làm công tác dân tộc của Mặt trận Tổ quốc các cấp, nhất là ở cơ sở chưa được đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ; trình độ năng lực, kinh nghiệm thực tiễn của một số cán bộ còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới, nhất là việc tiếp xúc và tuyên truyền miệng. Bộ máy tổ chức sắp xếp, sáp nhập, biên chế cán bộ công chức ở cấp huyện và cấp tỉnh chưa bảo đảm đã ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ công tác dân tộc dẫn đến gặp khó khăn trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ ở một số địa phương.

Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Một là, đẩy mạnh thực hiện 5 nhiệm vụ và giải pháp trong kết luận số 01 của Đoàn Chủ tịch trên cơ sở lựa chọn, xác định trọng tâm, trọng điểm công tác dân tộc phù hợp với điều kiện, đặc điểm của tỉnh miền núi, biên giới có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống; đa dạng hóa các hình thức tập hợp, tiếp xúc, lắng nghe ý kiến, kiến nghị của đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi để phản ánh với Đảng, Nhà nước và các cấp ủy Đảng, chính quyền.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng về công tác dân tộc trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng; Kết luận số 65 của Bộ Chính trị “Về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác dân tộc trong tình hình mới”.

Ba là, tập trung thực hiện trách nhiệm giám sát Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 theo Quyết định số 1719 của Thủ tướng Chính phủ cùng với các Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững; Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; Giám sát việc thực hiện các chính sách đang còn hiệu lực vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Bốn là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa và tập quán của các dân tộc; quan tâm sưu tầm, bảo tồn và phát huy có hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống, kể cả vật thể và phi vật thể. Vận động Nhân dân xóa bỏ các hủ tục lạc hậu và sớm chấm dứt tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Năm là, tăng cường xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, nhất là ở những vùng trọng điểm, vùng biên giới, vùng đặc biệt khó khăn. Chú trọng công tác bồi dưỡng, phát triển đảng viên, nhất là xây dựng đội ngũ cán bộ công chức các cấp là người dân tộc thiểu số. Phối hợp việc thực hiện chính sách và biểu dương, tôn vinh những người có uy tín, già làng, trưởng bản có nhiều đóng góp cho công tác dân tộc.

Sáu là, tổ chức đánh giá, nhân rộng các mô hình kinh tế, mô hình tự quản hiệu quả của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên giúp đồng bào dân tộc thiểu số thay đổi nếp sống, cách làm vươn lên làm giàu chính đáng, xóa đói giảm nghèo bền vững.

Bảy là, đẩy mạnh phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, phong trào “Xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác”; phối hợp với các đơn vị liên quan tăng cường các biện pháp xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vững chắc. Kiên quyết làm thất bại mọi âm mưu của kẻ thù trong việc chia rẽ khối đại đoàn kết các dân tộc.

Cao Thị Ngọc Thủy

Ban Dân tộc, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam