Đại hội Đại biểu toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2019 - 2024

Một số kết quả đổi mới về nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thời gian qua

Cùng với quá trình phát triển của cách mạng, Đảng đã ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết quan trọng lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhằm đổi mới nội dung và phương thức hoạt động để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của công cuộc đổi mới đất nước.

Những năm qua, quán triệt chủ trương, nghị quyết của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã cụ thể hoá thành các nhiệm vụ công tác, chú trọng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động phù hợp với yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới:

Về nội dung hoạt động, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã tích cực đa dạng hoá các hình thức tập hợp để thu hút ngày càng đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chủ động đẩy mạnh, nâng cao chất lượng các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động; tăng cường phát huy dân chủ, vận động nhân dân tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước; mở rộng hoạt động đối ngoại nhân dân, tăng cường đoàn kết quốc tế.

Về phương thức hoạt động, tập trung thực hiện tốt nguyên tắc hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động giữa các thành viên trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; xây dựng các phương thức thực hiện nhằm đảm bảo mối quan hệ Đảng vừa là thành viên, vừa lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, mối quan hệ với các cơ quan nhà nước; kết hợp hoạt động của bộ máy, cán bộ chuyên trách Mặt trận với lực lượng không chuyên trách, các Hội đồng tư vấn; phát huy vai trò của Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp; xây dựng hoàn thiện cơ chế hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, lấy cơ sở làm địa bàn hoạt động, phát huy các hình thức tự quản ở cộng đồng dân cư.

Thông qua thực hiện Nghị quyết Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các nhiệm kỳ, các chương trình phối hợp và thống nhất hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hằng năm, nhất là từ khi thực hiện Kết luận số 62-KL/TW ngày 8/12/2009 của Bộ Chính trị "Về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội", hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã có những đổi mới rõ nét về nội dung và phương thức hoạt động trên các lĩnh vực.

Nâng cao nhận thức các cấp ủy Đảng, chính quyền đối với vai trò, vị trí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, đổi mới nội dung công tác tuyên truyền về vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên các kênh thông tin, tuyên truyền có trọng tâm, trọng điểm; chú trọng công tác tuyên truyền miệng, tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, gặp mặt nhân các ngày truyền thống, gặp gỡ các nhân chứng lịch sử, những điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt. Tổ chức tốt các cuộc hội nghị, hội thảo, tập huấn chuyên đề có tính chất chuyên sâu theo từng lĩnh vực, nhóm vấn đề, mở rộng các kênh lấy ý kiến góp ý của các Hội đồng tư vấn, các nhà khoa học nhằm nâng cao chất lượng đóng góp trong việc xây dựng các dự thảo văn bản.

Thường xuyên quán triệt và cụ thể hóa kịp thời các chủ trương, nghị quyết của Đảng đến Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên và nhân dân; tổ chức các cuộc giám sát quá trình tổ chức thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến hoạt động của Mặt trận và các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy tăng cường quán triệt đến đảng viên về nhiệm vụ, trách nhiệm của Đảng, chính quyền đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nâng cao nhận thức về mối quan hệ Đảng vừa là thành viên vừa là người lãnh đạo Mặt trận.

Đa dạng hoá các hình thức tập hợp nhân dân và tập trung hướng mạnh các hoạt động về cơ sở

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động nhằm đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân. Đối với những hình thức tập hợp như trước đây đã và đang triển khai thì tiếp tục duy trì và nâng cao chất lượng như: tập hợp nhân dân thông qua các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, thông qua thực hiện việc kết nạp các tổ chức thành viên của Mặt trận, phát triển hội viên đoàn viên của các tổ chức hội là tổ chức thành viên. Ngoài ra, đã chú trọng đổi mới phương thức tiếp cận các giai tầng trong xã hội, đặc biệt là đối với các tôn giáo, đồng bào dân tộc thiểu số và người Việt Nam ở nước ngoài; phối hợp với các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội đẩy mạnh các hình thức hoạt động tự quản của nhân dân ở khu dân cư (hiện nay trong toàn quốc có 637.534 mô hình, tổ tự quản); mở rộng nâng cao chất lượng, hiệu quả tổ chức “Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân” ở các khu dân cư vào ngày 18/11 hàng năm, bình quân hằng năm cả nước có trên 95% khu dân cư tổ chức ngày hội.

Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc, phát huy vai trò người uy tín, tiêu biểu, già làng, trưởng bản... làm lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền, vận động; phát triển các hoạt động văn hóa, thể thao; hướng dẫn đồng bào tham gia cuộc vận động và phong trào thi đua yêu nước; đề xuất với cấp ủy, phối hợp với các cơ quan nhà nước xây dựng và giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục, y tế và giảm nghèo trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đối với công tác tập hợp đoàn kết người Việt Nam ở nước ngoài, Mặt trận đã phối hợp với các tổ chức thành viên có nhiều hình thức tuyên truyền, vận động, chủ động thăm hỏi, tiếp xúc, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của kiều bào kết hợp với thông báo về tình hình đất nước, về chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Phối hợp đề xuất với Đảng, Nhà nước về các chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài.

Nâng cao chất lượng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước trên các lĩnh vực của đời sống, chăm lo và bảo vệ lợi ích hợp pháp chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã đổi mới nâng cao chất lượng các cuộc vận động, phong trào thi đua sát với thực tiễn, gắn kết với lợi ích của nhân dân, từng gia đình và cộng đồng dân cư trong điều kiện mới. Thực hiện tốt vai trò chủ trì phối hợp và thống nhất hành động giữa các tổ chức thành viên của Mặt trận, khắc phục chồng chéo trong thực hiện các phong trào, cuộc vận động, phân công rõ trách nhiệm cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp tổ chức thực hiện. Quá trình tổ chức thực hiện có sơ kết, đánh giá để kịp thời tháo gỡ khó khăn, chính vì vậy chất lượng, hiệu quả các cuộc vận động, phong trào của Mặt trận và các tổ chức thành viên ngày càng được mở rộng và đem lại hiệu quả thiết thực.

Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phát động, triển khai trong toàn quốc cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” trên cơ sở kế thừa và phát huy thành tựu 20 năm thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, 15 năm cuộc vận động “Ngày vì người nghèo”. Thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, nhân dân đã đóng góp nguồn lực, hiến đất, hiến công xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững, xây dựng đời sống văn hóa, bảo vệ môi trường, xây dựng cộng đồng dân cư văn minh và hạnh phúc. Trong 5 năm qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã vận động nhân dân tự nguyện hiến hơn 65 triệu m2 đất để làm đường, công trình dân sinh. Nhiều cán bộ Mặt trận ở cơ sở đã huy động được hàng chục tỷ đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu và công trình an sinh xã hội ở nông thôn.

Phương thức vận động, giúp đỡ chăm lo cho người nghèo có nhiều đổi mới, trong đó Mặt trận vừa vận động trực tiếp các nguồn lực, vừa hướng dẫn, kết nối để các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, các nhà hảo tâm triển khai giúp đỡ trực tiếp cho người nghèo và các địa phương. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì hiệp thương để các tổ chức thành viên nhận giúp đỡ các hộ gia đình vươn lên thoát nghèo bền vững. Trong 5 năm qua, Quỹ “Vì người nghèo” các cấp đã vận động số tiền 5.887 tỷ đồng; an sinh xã hội gần 17.000 tỷ đồng. Hỗ trợ xây dựng mới, sửa chữa trên 181.133 căn nhà Đại đoàn kết cho người nghèo; hỗ trợ sinh kế, góp phần cải thiện điều kiện sống của người nghèo với 667.525 lượt người.

Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, đẩy mạnh các hoạt động giám sát và phản biện xã hội

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc,  Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến thăm, động viên cán bộ, chiến sỹ, nhân viên y tế cơ sở thu dung, điều trị bệnh nhân mắc COVID-19 và các khu dân cư thực hiện tốt “Vùng xanh” trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Ảnh Kỳ Anh

Tích cực phối hợp, vận động các tầng lớp nhân dân phát huy quyền làm chủ, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, xây dựng cơ chế, chính sách, bảo đảm các điều kiện tiếp tục thực hiện và nâng cao vai trò của Mặt trận trên những lĩnh vực hoạt động như tham gia quản lý xã hội, tham gia xây dựng chủ trương chính sách, pháp luật thực hiện quyền giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ công chức nhà nước theo quy định của pháp luật.

Công tác giám sát và phản biện xã hội đã trở thành hoạt động thường xuyên, trọng tâm của Mặt trận các cấp đã tạo điều kiện để các tầng lớp nhân dân phát huy quyền làm chủ tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật, các chính sách, chiến lược, đề án, dự án, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đất nước. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp từ Trung ương đến cơ sở đã tích cực triển khai thực hiện góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền với nhiều hình thức phong phú như: tổ chức hội nghị, gửi xin ý kiến vào dự thảo văn bản, góp ý tại hội nghị giao ban với cấp ủy, các cuộc họp với chính quyền, thông qua tiếp xúc cử tri, qua tiếp xúc với người đứng đầu… Nội dung chủ yếu tham gia góp ý kiến vào dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật, các chủ trương, chính sách của cấp ủy, chính quyền cùng cấp. Năm 2020, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp đã góp ý 3.215 loại văn bản quy phạm pháp luật, 10.695 dự thảo các chương trình, đề án và các văn bản khác của cấp ủy, chính quyền cùng cấp; phối hợp tổ chức 2.450 cuộc đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với nhân dân.

Hoạt động tổ chức tiếp xúc cử tri và tập hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân để phản ánh với Đảng, Nhà nước được đổi mới. Báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân của Mặt trận những năm gần đây đã thể hiện đầy đủ, toàn diện và sâu sắc những lĩnh vực, vấn đề cử tri và nhân dân quan tâm, phản ánh; đồng thời thể hiện rõ quan điểm, chính kiến của Mặt trận về trách nhiệm trong việc đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân.

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã chủ động tham mưu với các cấp uỷ đảng, phối hợp với chính quyền và các tổ chức thành viên thực hiện đầy đủ các nội dung Quy chế dân chủ ở cơ sở. Mặt trận các cấp đã chủ động tham gia bầu trưởng thôn, tổ trưởng dân phố, công tác hòa giải ở cơ sở; vận động nhân dân tham gia xây dựng và thực hiện tốt hương ước, quy ước ở khu dân cư. Hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng ngày càng hiệu quả hơn góp phần xây dựng hoàn thiện các thiết chế ở cơ sở. Năm 2020, Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng đã giám sát 16.548 cuộc; tổ chức hòa giải thành công 20.288/25.835 vụ việc ở cơ sở.

Hoàn thiện cơ chế hoạt động, kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp thực hiện tốt nhiệm vụ tham mưu cho cấp ủy kịp thời kiện toàn tổ chức bộ máy cán bộ, hoàn thiện cơ chế, chính sách để hoạt động, đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cơ quan chuyên trách Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, đồng thời phát huy tốt vai trò của các Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn.

Về kiện toàn nâng cao chất lượng Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, tăng thêm số lượng người tiêu biểu, đại diện các tầng lớp nhân dân, các dân tộc, các tôn giáo, người Việt Nam ở nước ngoài, chuyên gia trên các lĩnh vực, thể hiện được tính tiêu biểu, đại diện, thiết thực trong Ủy ban Mặt trận các cấp. Phát huy vai trò của Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp gắn bó với địa bàn nơi cư trú, mỗi Ủy viên Ủy ban là hạt nhân tích cực trong việc tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, Chương trình công tác Mặt trận và kịp thời phản ánh ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, góp phần tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò và đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận hướng về cơ sở và địa bàn dân cư.

Phát huy vai trò của Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp gắn bó với địa bàn nơi cư trú, mỗi vị Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là hạt nhân tích cực trong việc tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chương trình công tác Mặt trận và kịp thời phản ánh ý kiến, nguyện vọng của nhân dân.

Một số giải pháp tiếp tục thực hiện có hiệu quả việc đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp thực hiện tốt vai trò tham mưu cho cấp uỷ Đảng tiếp tục quán triệt sâu sắc những quan điểm, chủ trương, chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Đảng về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Hai là, tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, vận động nhân dân phù hợp với xu thế thời đại mới, áp dụng khoa học công nghệ trong triển khai các nhiệm vụ công tác Mặt trận. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác dân vận, Mặt trận và các đoàn thể nhằm góp phần tiếp tục nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân đối với vai trò, vị trí và nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Ba là, tăng cường hiệp thương, phối hợp thống nhất hành động giữa Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên để phát động, triển khai sâu rộng và nâng cao chất lượng các phong trào thi đua, cuộc vận động của từng tổ chức và trong các tầng lớp nhân dân góp phần chăm lo và bảo vệ, lợi ích hợp pháp chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân.

Bốn là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các thiết chế dân chủ ở cơ sở. Chủ động, tích cực tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền. Đẩy mạnh thực hiện nhiệm vụ giám sát và phản biện xã hội, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, hết sức quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Tích cực vận động nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Năm là, tiếp tục cụ thể hóa cơ chế phối hợp giữa chính quyền các cấp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; hoàn thiện chính sách, pháp luật về cơ chế thực hiện dân chủ của nhân dân trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi để nhân dân tham gia ngày càng rộng rãi, thực chất hơn vào quản lý Nhà nước, quản lý xã hội. Thực hiện có hiệu quả các quy chế phối hợp, chương trình phối hợp công tác với chính quyền các cấp.

Sáu là, về tổ chức bộ máy, thực hiện chế độ chính sách cán bộ cần tiếp tục làm tốt công tác kiện toàn Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp với số lượng và cơ cấu hợp lý, đảm bảo tính đại diện, tính tiêu biểu, tính thiết thực. Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn, Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư. Củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy cơ quan chuyên trách theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu quả. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ năng lực, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ Mặt trận, xây dựng đội ngũ cán bộ của Mặt trận các cấp chuyên nghiệp, tâm huyết và sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của công tác trong thời kỳ mới.

Vương Văn Nam

Trưởng Ban Tổ chức - Cán bộ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam