Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình và Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến trao giải cho nhóm tác giả đoạt giải A Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực” lần thứ ba, năm 2020 - 2021. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Đã có nhiều văn bản của Đảng, pháp luật của Nhà nước quy định rõ sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên và Nhân dân trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực1. Trên cơ sở các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và pháp luật của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản liên quan đến việc triển khai thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, cụ thể như: Chương trình hành động số 02/CTr-MTTW-ĐĐ ngày 4/9/2013 của Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về việc thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Chương trình hành động số 19/CTr-MTTW của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; Chương trình hành động của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí giai đoạn 2018 - 2020. Trong thời gian qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã cùng với cả hệ thống chính trị tích cực tham gia công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã huy động được sự tham gia của xã hội, Nhân dân vào công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và đạt được những kết quả bước đầu.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chú trọng tuyên truyền, vận động Nhân dân hiểu, đồng tình, ủng hộ các chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp xây dựng và thực hiện tốt các kế hoạch tuyên truyền, phổ biến pháp luật sâu rộng về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; về mục đích, yêu cầu, nội dung, phương pháp đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; về ý thức trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhân dân về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đa dạng hoá các hình thức tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; phối hợp tổ chức các hội thảo, tọa đàm về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nhằm cung cấp thông tin, trao đổi, thảo luận, kiến nghị, đề xuất các giải pháp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các lĩnh vực, đặc biệt là trong các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức thực hiện tốt Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp nâng cao ý thức trách nhiệm, năng lực và hiệu quả việc tham gia góp ý, phản biện xã hội đối với các dự thảo chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và về các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực nhằm phát hiện, kiến nghị để hạn chế, khắc phục những “khe hở” dễ dẫn đến tham nhũng, tiêu cực. Chú trọng việc vận động Nhân dân tham gia chủ động, tích cực và có hiệu quả trong việc giám sát cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức; theo dõi, phát hiện và tố giác các hành vi tham nhũng, nhũng nhiễu của cán bộ, công chức, viên chức.

Đổi mới phương thức giám sát đối với hoạt động của cơ quan, tổ chức, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức, viên chức và đảng viên trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và đối với các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực các vụ việc mà dư luận và Nhân dân quan tâm, bức xúc như: Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cơ sở; giám sát cải cách hành chính, nhất là việc giảm thủ tục, giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, trách nhiệm phục vụ của cán bộ, công chức, viên chức, nâng cao chỉ số hài lòng của người dân, doanh nghiệp; tham gia tổ chức và giám sát hoạt động tiếp xúc, đối thoại với Nhân dân của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền; giám sát việc thực hiện công khai, minh bạch và trách nhiệm người đứng đầu các cấp trong chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; giám sát việc công khai các kết luận thanh tra... Xây dựng quy trình tiếp nhận và xử lý các thông tin phản ánh, tố cáo về tham nhũng, lãng phí trong hệ thống Mặt trận. Phối hợp với các cơ quan báo chí trong đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực. Đổi mới, nâng cao chất lượng tổ chức bộ máy, cán bộ và phương thức hoạt động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp để thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực... Những kết quả đó góp phần quan trọng vào cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong thời gian qua và được đông đảo Nhân dân đồng tình ủng hộ.

Một số giải pháp phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, xã hội và Nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Tập trung tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức, trách nhiệm công dân, thực hiện nghiêm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Tuyên truyền, vận động, tạo diễn đàn để Nhân dân tham gia rộng rãi, tích cực, đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực, tạo sự đoàn kết, thống nhất, đồng thuận trong xã hội; củng cố, nâng cao niềm tin của cán bộ, đảng viên và Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Trong đó, trọng tâm tập trung vào một số nội dung như: Tuyên truyền, phổ biến đến các tầng lớp nhân dân về chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức liêm chính và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; ý nghĩa, tầm quan trọng của xây dựng đạo đức liêm chính và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Vận động mỗi người dân kiên quyết chống tham nhũng, không tiếp tay cho tham nhũng, có thái độ và hành vi chống tham nhũng; giám sát hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền lực; phát huy tinh thần đấu tranh với những dấu hiệu của tham nhũng, những biểu hiện suy thoái, biến chất của cán bộ, công chức, đảng viên; khi phát hiện có biểu hiện của hành vi tham nhũng thì kịp thời phản ánh, tố cáo tới cơ quan, tổ chức có thẩm quyền; hợp tác với cơ quan, tổ chức để đấu tranh với tham nhũng; chủ động nâng cao ý thức làm chủ của mình, tích cực tìm hiểu các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để xây dựng ý thức tôn trọng pháp luật, hành động trên cơ sở pháp luật, có hành vi xử sự tích cực trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình nhằm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên tổ chức để Nhân dân tham gia giám sát, phản biện xã hội, góp ý góp phần hoàn thiện chính sách về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh

 Trên cơ sở lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân, doanh nghiệp về những lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực, các biểu hiện sách nhiễu, phiền hà người dân, doanh nghiệp, yêu cầu các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền áp dụng biện pháp xác minh vụ việc tham nhũng, xử lý người có hành vi tham nhũng, tiêu cực. Thực hiện tốt giám sát việc thực hiện kiến nghị sau giám sát của các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giám sát. Vận động Nhân dân chủ động, tích cực tham gia có hiệu quả trong việc giám sát công tác cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đại biểu dân cử; theo dõi, phát hiện và tố giác các hành vi tham nhũng. Quan tâm thực hiện nhiệm vụ góp ý, phản biện xã hội, tham gia xây dựng chính sách, pháp luật, góp phần vào việc hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về phòng chống tham nhũng, trọng tâm là các nội dung liên quan đến kê khai, công khai tài sản, thu nhập, các biểu hiện không minh bạch về tài sản của người có chức vụ, quyền hạn.

Để thực hiện tốt các nội dung trên Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần đổi mới nội dung, phương thức giám sát, có giám sát đột xuất, giám sát chuyên đề, có sự phối hợp, phân công trách nhiệm giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội. Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội chú trọng giám sát những vụ việc, lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tham nhũng, gây sách nhiễu, phiền hà đối với người dân, doanh nghiệp. Triển khai các biện pháp giám sát cán bộ, đảng viên ở nơi cư trú, khu dân cư về những biểu hiện không lành mạnh về đạo đức, lối sống, những dấu hiệu không minh bạch trong thu nhập, tài sản, nhà đất; giám sát đối với hoạt động của cơ quan, tổ chức, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức, viên chức, nhất là đối với người đứng đầu, cán bộ chủ chốt trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và đối với các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí, các vụ việc mà dư luận và Nhân dân quan tâm, bức xúc.

Triển khai giám sát công tác cán bộ, đảng viên. Tổ chức để Nhân dân giám sát cán bộ, đảng viên nơi cư trú và nơi làm việc về trách nhiệm nêu gương theo Quy định 101-QĐ/TW, QĐ 55-QĐ/TW; về đấu tranh ngăn chặn sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ, đảng viên; chống chạy chức, chạy quyền; tu dưỡng đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và đảng viên; giám sát việc giữ mối liên hệ với chi ủy, đảng ủy cơ sở và gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân nơi cư trú.

Tăng cường vận động Nhân dân, tổ chức để Nhân dân tích cực tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, góp ý vào các dự thảo chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; dự thảo chủ trương, chính sách, kế hoạch, đề án, dự án và các văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân ban hành; các dự thảo, báo cáo đánh giá tình hình kinh tế - xã hội và phương hướng nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương tại các kỳ họp Hội đồng nhân dân. Trên cơ sở đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổng hợp ý kiến gửi các cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã, các Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư phát huy vai trò nòng cốt là người tổ chức và là chỗ dựa để Nhân dân trên địa bàn phát huy quyền làm chủ. Đồng thời, nâng cao chất lượng hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.

Thực hiện tốt tiếp nhận thông tin và xử lý thông tin về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận tổ chức tiếp nhận và xử lý thông tin về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực qua tập hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân; thông qua đường dây điện thoại nóng; thông qua hòm thư góp ý, hòm thư tố giác tội phạm đặt tại trụ sở, nhà văn hóa khu dân cư; tổng hợp từ hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; hội nghị tiếp xúc, đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị, xã hội và Nhân dân; thông tin phản ánh, tố cáo thông qua việc tiếp công dân và xử lý đơn thư; phản ánh của báo chí, các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền; thông tin công khai trên cổng thông tin điện tử của các cơ quan, đơn vị, tổ chức các cấp về các vụ việc mà dư luận xã hội quan tâm; thông tin phản ánh, tố cáo do thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân gửi đến cơ quan Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Sử dụng hiệu quả các kênh thông tin, phản ánh về tham nhũng, tiêu cực (Việc tiếp nhận, giải quyết tố cáo về hành vi tham nhũng được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố cáo. Việc tiếp nhận, xử lý phản ánh về hành vi tham nhũng, tiêu cực được thực hiện theo quy định của pháp luật về tiếp công dân). Kiểm chứng thông tin phản ánh, tố cáo; kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền giải quyết nhằm xử lý kịp thời các đơn thư phản ánh, tố cáo, đề nghị của các cơ quan, tổ chức, Nhân dân về tham nhũng, những thông tin về hành vi trù dập, trả thù người tố cáo tham nhũng, tiêu cực hoặc lợi dụng tố cáo tham nhũng để gây mất đoàn kết nội bộ, vu khống, hãm hại người khác để kiến nghị với các cơ quan chức năng xử lý. Theo dõi, giám sát, đôn đốc việc giải quyết phản ánh, tố cáo của các cơ quan có thẩm quyền và thông báo kết quả xử lý thông tin phản ánh, tố cáo.

Phát huy vai trò chủ động, tích cực của báo chí; các tổ chức tôn giáo là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; các vị già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Phát huy vai trò các cơ quan báo chí trong việc tuyên truyền, động viên Nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; trực tiếp phát hiện, đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực thông qua các tin, bài, phóng sự. Để thực hiện tốt nội dung này đòi hỏi các cơ quan báo chí phải chủ động đăng tải các nội dung tuyên truyền, phổ biến về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; chủ động, tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Phát huy vai trò của các tổ chức tôn giáo là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các vị già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Chú trọng vai trò của các tổ chức tôn giáo là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Vận động đội ngũ chức sắc, chức việc, nhà tu hành thông qua các buổi giảng giáo lý, kinh sách của tôn giáo mình và các hoạt động tôn giáo khác có thể góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách của tín đồ về đạo đức liêm chính, tránh xa các hành vi tham nhũng. Thông qua các vị già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư, vận dụng những phong tục tập quán để vận động, khuyến khích người dân và cộng đồng dân cư thực hiện có hiệu quả các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Thông qua đó, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng chính đáng, những khó khăn, vướng mắc tại cộng đồng dân cư về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, từ đó phản ánh với cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nghiên cứu, xem xét, giải quyết.

Bảo vệ, khen thưởng đối với người có công phát hiện, tố cáo hành vi tham nhũng, tiêu cực

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận có trách nhiệm và chủ động kiến nghị tới các cơ quan chức năng thực hiện các quy định về bảo vệ, khen thưởng người có công phát hiện, tố cáo hành vi tham nhũng theo quy định của pháp luật. Trong đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương tiến hành thực hiện các biện pháp bảo vệ, khen thưởng người phản ánh, tố cáo hành vi tham nhũng, tiêu cực việc kiến nghị thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ và kiến nghị khen thưởng đối với người có thành tích trong việc phản ánh, tố cáo, báo cáo về hành vi tham nhũng, tiêu cực phải được thực hiện thường xuyên, tạo sự tin tưởng, động lực cho người dân tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, phát huy được vai trò của xã hội, Nhân dân đòi hỏi phải xác định đúng đắn những yêu cầu cả về lý luận và thực tiễn đang đặt ra, cần thực hiện đồng bộ và nghiêm túc các giải pháp về hoàn thiện thể chế, về tổ chức thực hiện cũng như về bảo đảm các điều kiện thực hiện với những nhóm giải pháp khác như: tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; tăng cường nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, nâng cao nhận thức trong toàn xã hội, trọng tâm là trong hệ thống chính trị về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; triển khai đồng bộ nhiều giải pháp về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tiếp tục đổi mới về tổ chức bộ máy và các điều kiện bảo đảm cho hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đổi mới phương thức hoạt động và tăng cường sự phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với các tổ chức thành viên, các cơ quan, tổ chức khác trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Chú thích:

1. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”; Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/5/2012 của Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Chỉ thị số 33-CT/TW ngày 3/1/2014 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc kê khai và kiểm soát việc kê khai tài sản; Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 7/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng; Kết luận số 10-KL/TW ngày 26/12/2016 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền; Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 22/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc; Quyết định số 101/QĐ-TTg ngày 21/1/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018; Nghị quyết Trung ương 3 (Khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ; Quy định số 85-QĐ/TW ngày 23/5/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý; Quy định số 11-QĐ/TW ngày 18/2/2019 của Bộ Chính trị về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân; Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 10/1/2019 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Các văn bản quy phạm pháp luật như Hiến pháp năm 2013; Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018; Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015; Luật Ngân sách nhà nước; Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công; Luật Doanh nghiệp; Bộ luật Hình sự...

Nguyễn Duy Khánh

ThS, Ban Dan chủ - Pháp luật, UBTW MTTQ Việt Nam

Trần Thị Mai

TS, Học viện Ngân hàng