Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc về truyền thông chính sách trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027

(Mặt trận) - Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm đến công tác hoàn thiện thể chế chính sách, pháp luật, có nhiều chỉ đạo về tổ chức truyền thông chính sách trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Chính sách là hồn cốt của pháp luật, là vấn đề liên quan đến lợi ích, tác động tốt hoặc không tốt, do đó tổ chức tốt truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội, là phương thức quan trọng chống “lợi ích nhóm” trong xây dựng pháp luật, tạo đồng thuận xã hội. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân đã và đang tham gia tích cực vào hoạt động này.
Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức Hội thảo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, tháng 5/2022.
ẢNH: QUANG VINH
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với việc tham gia xây dựng pháp luật, trọng tâm là góp ý, phản biện xã hội đối với dự thảo các chính sách

Thực hiện quyền, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam được Hiến pháp năm 2013 và Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quy định, một trong những nhiệm vụ quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tham gia xây dựng pháp luật, mà trọng tâm là góp ý, phản biện xã hội đối với dự thảo các chính sách. Trong quá trình thực hiện quyền, trách nhiệm góp ý, phản biện xã hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn chú trọng công tác truyền thông chính sách, đặc biệt những chính sách lớn có tác động lớn đến xã hội, tạo sự đồng thuận của cơ quan, tổ chức và người dân ngay từ khâu soạn thảo.

Thông qua hoạt động góp ý, phản biện chính sách của Mặt trận Tổ quốc các cấp và các tổ chức thành viên đã góp phần làm minh bạch hơn các chính sách, nâng cao nhận thức của các chủ thể trong xã hội đối với chính sách được góp ý, được phản biện xã hội, đồng thời góp phần bảo đảm hài hòa hơn về lợi ích của Nhà nước, xã hội và công dân trong các chính sách được ban hành. Đặc biệt, thông qua hoạt động góp ý, phản biện xã hội góp phần thông tin nhanh chóng, kịp thời, từ sớm, từ xa nội dung chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với quần chúng nhân dân.

Hàng năm, trên cơ sở Chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ động phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội hiệp thương thống nhất kế hoạch phản biện xã hội có trọng tâm, không dàn trải.      

Từ năm 2013 đến nay, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tổ chức nhiều hội nghị phản biện xã hội đối với các dự thảo văn bản pháp luật được Nhân dân, xã hội quan tâm như: Dự án Luật Tín ngưỡng, tôn giáo; dự án Luật về Hội; dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13; dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc; dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi); Đề án Đào tạo sau đại học và bồi dưỡng nhân tài; dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể của Bộ Giáo dục và Đào tạo; dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi); dự thảo Đề án Bộ tiêu chí đô thị văn minh; dự thảo Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng; dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Tín ngưỡng, tôn giáo; dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi); dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở… với quy mô đại biểu tham gia tương đối lớn và phản biện có chiều sâu.

Bên cạnh đó, Trung ương các tổ chức chính trị - xã hội cũng tổ chức phản biện xã hội nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp tới quyền và nghĩa vụ của đoàn viên, hội viên của tổ chức mình như: Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phản biện xã hội nhiều dự thảo luật, dự thảo báo cáo quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến phụ nữ, trẻ em, bình đẳng giới; Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phản biện xã hội những dự thảo văn bản liên quan đến chính sách, việc làm của Thanh niên; Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với các cơ quan, tổ chức phản biện dự thảo văn bản liên quan đến chính sách nông dân nông thôn; Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam phối hợp với các cơ quan, tổ chức phản biện một số dự thảo liên quan đến quyền, lợi ích của hội viên.

Ở địa phương, căn cứ hướng dẫn hằng năm của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, căn cứ các Kế hoạch xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, đề án của địa phương, trên cơ sở điều kiện, tình hình thực tế của từng địa phương, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cùng cấp đã hiệp thương, thống nhất lựa chọn nội dung, vấn đề phản biện xã hội phù hợp, đúng, trúng những vấn đề mà Nhân dân đang quan tâm theo định hướng: Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tập trung phản biện dự thảo các chính sách, pháp luật; Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp huyện, cấp xã tập trung phản biện xã hội các dự thảo chương trình, đề án có liên quan đến cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của địa phương.

Đồng thời với nhiệm vụ phản biện xã hội các dự thảo chính sách, pháp luật, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tham gia góp ý kiến vào nhiều dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, các chương trình, dự án, đề án. Đối với một số nội dung dự thảo Luật quan trọng, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam còn tổ chức các hoạt động góp ý trước và sau hội nghị phản biện xã hội để tăng tính thuyết phục; đồng thời theo dõi việc tiếp thu ý kiến góp ý của cơ quan chủ trì soạn thảo. Theo số liệu thống kê, hàng năm, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam góp ý từ 60 đến 80 dự thảo văn bản pháp luật của các cơ quan bộ, ngành, Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội…

Công tác góp ý, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đã đạt kết quả bước đầu tích cực, trọng tâm đi vào góp ý, phản biện xã hội những chính sách mà Nhân dân đang quan tâm, xã hội có ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, còn nhiều hạn chế bất cập: Việc tổ chức phản biện xã hội đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật là một hoạt động mới và khó, đỏi hỏi trình độ cao. Nhiều cơ quan chủ trì soạn thảo gửi văn bản góp ý, phản biện xã hội rất ngắn, gây khó khăn cho việc tổ chức lấy ý kiến góp ý, phản biện xã hội. Nhiều ý kiến góp ý, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội chưa được các cơ quan, tổ chức chủ trì soạn thảo văn bản chú trọng tiếp thu, phản hồi, ghi nhận ý kiến hay, xác đáng nhưng được giữ nguyên như dự thảo. Việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân vào các dự án luật ở một số nơi còn hình thức, chưa thực sự phát huy đầy đủ trí tuệ của các chuyên gia, các nhà khoa học, ý kiến của các tầng lớp nhân dân.

Về quan điểm của Mặt trận triển khai trong thời gian tới

Mặt trận Tổ quốc các cấp coi trọng việc tham gia xây dựng chính sách, pháp luật, coi đây là một kênh quan trọng thể hiện ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, là phương thức để Mặt trận thực hiện vai trò đại diện.

Việc thực hiện kiểm soát quyền lực, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật là trách nhiệm đòi hỏi sự chung sức vào cuộc của nhiều cơ quan, chủ thể, trong đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ý thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình đối với việc tham gia đảm bảo xây dựng pháp luật minh bạch, cụ thể, rõ ràng, đồng bộ, thống nhất, đúng thẩm quyền, không có lợi ích cục bộ, lợi ích nhóm, bảo đảm thể chế đúng chủ trương, chính sách của Đảng. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xác định quan điểm tham gia xây dựng pháp luật là nhiệm vụ quan trọng, cần nâng cao chất lượng công tác giám sát, phản biện xã hội và góp ý xây dựng pháp luật; tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật trở thành phương thức quan trọng kiểm soát quyền lực từ bên ngoài, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực.

Mặt trận xác định 4 mục tiêu, nhiệm vụ lớn

Thứ nhất, hoàn thiện tổ chức bộ máy, cán bộ cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh để tham mưu và tổ chức thực hiện nhiệm vụ tham gia xây dựng pháp luật theo Điều 21 Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 và Điều 6 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi, bổ sung năm 2020.

Thứ hai, phát huy được vai trò của các tổ chức thành viên Mặt trận, đội ngũ các chuyên gia, nhà khoa học, các Hội đồng tư vấn của Mặt trận và sự tham gia của Nhân dân trong hoạt động phản biện xã hội, giám sát hoạt động xây dựng pháp luật.

Thứ ba, kiến nghị để hoàn thiện các cơ chế đảm bảo hoạt động phản biện xã hội, giám sát hoạt động xây dựng pháp luật có hiệu quả trên thực tế. Đặc biệt là cơ chế tiếp thu và phản hồi các kiến nghị của Mặt trận đối với các cơ quan có thẩm quyền.

Thứ tư, ứng dụng công nghệ, nền tảng kỹ thuật số để thực hiện nhiệm vụ nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân phục vụ việc tham gia xây dựng pháp luật, giám sát công tác xây dựng pháp luật, góp ý và phản biện xã hội các dự thảo văn bản pháp luật

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân thực hiện Lễ ký Nghị quyết liên tịch quy định chi tiết các hình thức giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tháng 6/2017. Ảnh: TTXVN.  
Giải pháp nâng cao chất lượng hiệu quả góp ý, phản biện xã hội góp phần truyền thông chính sách trong thời gian tới

Một là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đổi mới nội dung, phương thức hoạt động góp ý, phản biện xã hội với nhiều hình thức phong phú; công khai kết quả góp ý, kết quả phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động góp ý, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.

Hai là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cần phối hợp chặt chẽ lắng nghe ý kiến phản ánh, góp ý của Nhân dân, của hội viên, đoàn viên đối với các văn bản quy phạm pháp luật.

Ba là, trong thời gian tới cần có sự phối hợp chặt chẽ thường xuyên hơn nữa giữa các cơ quan báo chí, truyền thông với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên tạo sức mạnh tổng hợp tham gia vào hiệu quả hoạt động góp ý, phản biện xã hội.

Bốn là, phát huy vai trò, trí tuệ của các vị Ủy viên, các tổ chức thành viên, các nhân sĩ, trí thức, các giới, dân tộc, tôn giáo, các nhà khoa học, các chuyên gia, nhà hoạt động thực tiễn. Quan tâm nâng cao chất lượng cán bộ Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp về trình độ chuyên môn, năng lực nhìn nhận, phân tích, đánh giá vấn đề, kỹ năng lắng nghe, tổng hợp… để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Năm là, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phản biện xã hội dân chủ, khách quan trong công tác lập pháp nói chung và xây dựng văn bản quy phạm pháp luật nói riêng. Đề cao vai trò góp ý kiến và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; chính sách về dân tộc, tôn giáo; người có công với cách mạng, gia đình chính sách, hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số… có cơ chế để người dân tham gia vào các hoạt động phản biện xã hội.

Sáu là, tăng cường trao đổi, phối hợp phản ánh thông tin với các cơ quan nhà nước, các ngành chức năng và các tổ chức thành viên để từng bước chủ động hơn trong việc xây dựng các kế hoạch tham gia góp ý các văn bản quy phạm pháp luật hằng năm.

Về đề xuất và kiến nghị

1. Xây dựng cơ chế cụ thể để việc lấy ý kiến tham gia xây dựng chính sách, pháp luật của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực sự có hiệu quả với những hình thức và phương pháp thực hiện khoa học; phạm vi và hình thức tham gia tương xứng và phù hợp với vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên và các tổ chức xã hội khác. Sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các quy định xác định trách nhiệm đến cùng của cơ quan tham mưu, đề xuất chính sách, trình dự án Luật, trong đó rõ trách nhiệm của người đứng đầu; khắc phục những lỗ hổng trong kiểm soát chính sách, không bảo vệ chính sách đưa ra, chống lợi ích nhóm trong xây dựng chính sách, pháp luật.

2. Sửa đổi Luật Đất đai, đấu thầu, một số bất cập của cơ chế đầu tư BT, BOT, những quy định sơ hở dẫn đến thao túng, lũng đoạn thị trường, tham nhũng, lãng phí là nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo. Tham gia hoàn thiện chính sách, pháp luật về kiểm soát tài sản, thu nhập, không dùng tiền mặt, xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.

3. Cần đề ra các giải pháp và tổ chức thực hiện nghiêm túc đánh giá tác động của chính sách một cách thực chất trong công tác xây dựng pháp luật. Đặc biệt là đánh giá tác động phải thực chất; phải công khai lấy ý kiến rộng rãi của nhiều đối tượng khác nhau trong xã hội, nhất là đối tượng liên quan trực tiếp, chịu tác động trực tiếp của văn bản, có như vậy, văn bản quy phạm pháp luật được ban hành mới có tính khả thi cao. Cần phải công bố công khai quá trình hoạch định chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước để Nhân dân, các tổ chức có liên quan có điều kiện trao đổi, bàn bạc, tham gia ý kiến ngay từ đầu vào quá trình hoạch định các chủ trương, chính sách; xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Các chính sách lớn liên quan đến số đông người dân, đến hội viên, đoàn viên có ý kiến trái chiều phải có ý kiến tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể liên quan.

4. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần được hướng dẫn rõ các hình thức, thời gian, cách tổng hợp lấy ý kiến Nhân dân, các nhà khoa học, các chuyên gia về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, cũng như giá trị pháp lý của mỗi loại; làm rõ thời điểm cần tiến hành lấy ý kiến, phạm vi lấy ý kiến, nội dung lấy ý kiến; bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình, tiếp thu ý kiến đóng góp của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với các văn bản quy phạm pháp luật. Ngoài ra, quy định cụ thể về thời gian tổ chức lấy ý kiến hợp lý để bảo đảm chất lượng cho việc đóng góp ý kiến về các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Nội dung lấy ý kiến của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể không trùng với lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động của văn bản luật.

5. Đề nghị Chính phủ, các cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản pháp luật thực hiện nghiêm, công khai các dự thảo các văn bản luật trên Cổng thông tin điện tử; mở hộp thư điện tử để tiếp nhận các góp ý của công dân; có hình thức chia sẻ, trao đổi, phản hồi các ý kiến của công dân, của báo chí, các chuyên gia, nhà khoa học qua kênh thông tin điện tử; tránh việc chỉ đăng nguyên văn sẽ rất ít có ý kiến phản hồi; có biện pháp cụ thể khắc phục việc lấy ý kiến hình thức.

6. Để thực hiện việc xây dựng pháp luật có hiệu quả, đồng thời với việc quan tâm xây dựng, củng cố bộ máy cơ quan chuyên trách, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, cần phải huy động sự tham gia của các thành viên, các cá nhân tiêu biểu, các Hội đồng Tư vấn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, lực lượng cộng tác viên và đoàn viên, hội viên là những chuyên gia trên các lĩnh vực. Đồng thời xây dựng, củng cố tổ chức bộ máy và nhân sự để bảo đảm cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp có đủ năng lực để tham gia xây dựng chính sách, pháp luật.

Để phối hợp triển khai truyền thông chính sách theo Chỉ thị số 407, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hằng năm sẽ hiệp thương phân công nhiệm vụ tham gia xây dựng chính sách, pháp luật của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên. Phải làm rõ nội dung Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì và từng tổ chức thành viên chủ trì, có trọng tâm, trọng điểm, nêu rõ nội dung tổ chức hội nghị góp ý và phản biện xã hội một số dự thảo văn bản pháp luật trong kế hoạch tham gia xây dựng pháp luật của Chính phủ và của Quốc hội hàng năm.

Ngô Sách Thực

  Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Tin liên quan
Đọc nhiều
Bình luận nhiều