Tăng cường tính thiết thực, hiệu quả trong phối hợp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Từ khi mới ra đời, Đảng đã chủ trương đoàn kết mọi lực lượng dân tộc và dân chủ trong Mặt trận Dân tộc thống nhất để cùng nhau chống kẻ thù chung vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Và ngay sau khi giành được chính quyền, Mặt trận đã trở thành một bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị.

Nói đến Mặt trận là nói đến toàn dân, là nơi quy tụ và tập hợp đông đảo quần chúng nhân dân tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Mặt trận cũng là chủ thể thực hiện giám sát xã hội, mang tính nhân dân, nhằm hỗ trợ cho công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra của Nhà nước.

Do đó, thông qua hoạt động giám sát của mình, Mặt trận đã góp phần kịp thời phát hiện những sai phạm, khuyết điểm; phát hiện, phổ biến, nhân rộng những nhân tố mới, các điển hình tiên tiến và những mặt tích cực; phát huy vai trò của Nhân dân trong giám sát việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhất là trong các lĩnh vực giám sát việc nêu gương, tu dưỡng rèn luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt, cán bộ đảng viên; giám sát việc xử lý khiếu nại, giải quyết tố cáo, bảo vệ người tố giác, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực...

Tại Văn kiện Đại hội IX của Đảng nêu rõ: “Phòng và chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài. Mọi cán bộ lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân từ Trung ương đến cơ sở và từng đảng viên, trước hết là người đứng đầu phải gương mẫu thực hiện và trực tiếp tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng ph픹.

Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: Kiên quyết, kiên trì, đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ triệt để hơn, hiệu quả hơn. Đại hội cũng xác định: Phát huy mạnh mẽ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân.

Tại Kết luận số 19-KL/TW ngày 14/10/2021 của Bộ Chính trị về định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã chỉ rõ: “Phát huy vai trò của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong việc nâng cao chất lượng công tác phản biện xã hội đối với quy trình lập pháp và giám sát thực hiện pháp luật; chú trọng bản lĩnh, ý thức chính trị, không bị chi phối, tác động bởi các hành vi không lành mạnh của bất cứ tổ chức, cá nhân nào trong quá trình giám sát, phản biện xã hội”.

Kể từ khi thực hiện Quy chế phối hợp giữa Ban Nội chính Trung ương và Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Quy chế số 05-QCPH/BNCTW-ĐĐMTTQVN ngày 25/12/2015), mặc dù phải tập trung cho nhiều công việc chuyên môn khác nhau, với khối lượng rất lớn, nhưng hai cơ quan đã có sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất cao và Quy chế phối hợp đã giúp cho mỗi cơ quan có nhiều điều kiện thuận lợi để thực hiện tốt hơn chức năng, nhiệm vụ của mình.

Kết quả nổi bật của công tác phối hợp là việc hai bên đã phối hợp chặt chẽ trong nghiên cứu, tham mưu, đề xuất Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực về các chủ trương, chính sách quan trọng về nội chính, phòng, chống tham nhũng, cải cách tư pháp; tham gia góp ý xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật liên quan đến lĩnh vực phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân.

Trong 5 năm qua, Mặt trận đã triển khai nhiều chương trình giám sát liên quan trực tiếp tới những vấn đề được dư luận, cử tri và Nhân dân quan tâm; những vụ việc, lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, gây phiền hà, sách nhiễu đối với người dân và doanh nghiệp.

Trong đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp với Ban Nội chính Trung ương triển khai Chương trình giám sát việc công khai Kết luận thanh tra tại 5 bộ, ngành (Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Giao thông vận tải; Bộ Y tế, Bộ Xây dựng; Thanh tra Chính phủ) và 5 tỉnh (Ninh Bình, Thừa Thiên - Huế, Đắk Lắk, Bà Rịa - Vũng Tàu và Long An); giám sát việc triển khai và tổ chức thực hiện các quy định về giám sát cán bộ, đảng viên và công tác cán bộ tại tỉnh Hà Giang và thành phố Đà Nẵng…

Qua giám sát đã phát hiện nhiều tồn tại hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện Luật Thanh tra, trong công tác tổ chức, cán bộ, những quy định của pháp luật còn chưa phù hợp với thực tiễn, từ đó, kiến nghị Đảng, Quốc hội, Chính phủ cũng như các cơ quan chức năng sửa đổi các quy định pháp luật và kiến nghị xử lý kịp thời các sai phạm2.

Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chủ trì phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và Ban Nội chính Trung ương tổ chức các Đoàn giám sát công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 tại 21 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; tổ chức giám sát theo hình thức nghiên cứu, xem xét văn bản báo cáo đối với 9 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Qua đó, góp phần bảo đảm các cuộc bầu cử diễn ra dân chủ, đúng luật, bảo đảm cơ cấu, thành phần, lựa chọn được những đại biểu ưu tú đại diện cho Nhân dân.

Trong giai đoạn 2018 - 2020, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành Chương trình hành động thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, từ đó cụ thể hóa các nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia phòng, chống tham nhũng, lãng phí theo các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Trên cơ sở nắm bắt thông tin, phản ánh về những vụ việc nổi cộm, dư luận xã hội quan tâm, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình an ninh trật tự của đất nước và đời sống của Nhân dân, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã kiến nghị các cơ quan chức năng xem xét, xử lý hoặc đề nghị Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ động thực hiện giám sát theo quy định.

Tuy nhiên, công tác phối hợp vẫn còn những hạn chế, bất cập: Một số nội dung trong Quy chế phối hợp chưa được thực hiện đầy đủ, thường xuyên, một số nội dung chưa được cụ thể hóa nên chưa có cơ sở để thực hiện đã ảnh hưởng ít nhiều đến hiệu quả hoạt động của từng cơ quan.

Bài học kinh nghiệm qua 5 năm thực hiện công tác phối hợp

Đồng chí Vũ Văn Tiến, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trưởng Ban Tuyên giáo, cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tổ chức Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lần thứ 4, năm 2022-2023 phát biểu tại buổi tọa đàm trực tuyến chủ đề “Hành trình không ngừng nghỉ, không vùng cấm”, tháng 6/2023. Ảnh: Quang Vinh

Giá trị “cốt lõi” của công tác phối hợp giữa hai cơ quan là thu thập nguồn thông tin rất lớn, đa dạng, toàn diện, nhiều chiều từ các tầng lớp nhân dân về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để nghiên cứu, phân tích, chắt lọc, lựa chọn để tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước và kiến nghị các cơ quan chức năng giải quyết, xử lý; đồng thời theo dõi, giám sát, đôn đốc việc thực hiện.

Như lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đảng phải dựa vào nhân dân, phải động viên quần chúng nhân dân, phải thực hành dân chủ, phải làm cho quần chúng hiểu rõ, làm cho quần chúng tham gia chắc chắn thành công”.

Do đó, để công tác phối hợp giữa hai cơ quan đạt được kết quả toàn diện, rõ rệt, phải kết hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa “4 nhóm giải pháp”:

Một là, việc ký kết Quy chế phối hợp hướng tới việc tăng cường hiệu quả phối hợp giữa hai cơ quan; kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình phối hợp và thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Vì vậy, để Quy chế phối hợp thực hiện có hiệu quả phải được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, toàn diện của lãnh đạo hai cơ quan.

Hai là, Quy chế phối hợp phải được quán triệt sâu sắc, tạo sự thống nhất cao trong lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của mỗi cơ quan, nhất là sự cần thiết và hiệu quả đem lại từ sự phối hợp giữa hai cơ quan.

Ba là, hai cơ quan cần có sự phối hợp thường xuyên qua các phương thức như: Tổ chức các đoàn công tác liên ngành và cử cán bộ phối hợp; cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan và tổ chức các cuộc họp. Định kỳ hằng năm, căn cứ vào nhiệm vụ do mỗi cơ quan chủ trì, hai cơ quan cùng xây dựng kế hoạch chung triển khai thực hiện, tổ chức đánh giá kết quả thực hiện các nhiệm vụ phối hợp.

Trên cơ sở chấp thuận về chủ trương của lãnh đạo hai bên, giao các ban, vụ trực thuộc của hai cơ quan ký ban hành kế hoạch triển khai thực hiện quy chế hằng năm. Trong quá trình thực hiện, nếu phát sinh vướng mắc hoặc xét trường hợp cần thiết, hai cơ quan cần cần thống nhất, bổ sung hoặc sửa đổi nội dung Quy chế cho phù hợp.

Bốn là, sự phối hợp giúp thắt chặt hơn nữa mối quan hệ, tình cảm, trách nhiệm giữa hai cơ quan, giúp mối quan hệ ngày càng thực chất, mang lại lợi ích quan trọng. Việc triển khai Quy chế một cách chủ động từ hai phía sẽ có ý nghĩa rất quan trọng, đi vào công việc chung của hai cơ quan; đồng thời, tạo lan tỏa, chuyển biến trong mối quan hệ giữa các Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Nội chính các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong phối hợp giữa hai cơ quan

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Kết luận tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020, đồng chí Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã khẳng định, một trong những nguyên nhân quan trọng của những kết quả trong công tác phòng, chống tham nhũng vừa qua là sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, sự đồng tình, ủng hộ, khích lệ của Nhân dân, sự chủ động vào cuộc rất tích cực của báo chí, tạo sức mạnh tổng hợp trong phòng, chống tham nhũng.

Sự phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả giữa Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Nội chính Trung ương có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, củng cố, tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.

Qua hơn 5 năm triển khai, Quy chế phối hợp giữa Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Nội chính Trung ương đã phát huy hiệu quả trên các mặt công tác; đồng thời tăng cường mối quan hệ đoàn kết, gắn bó giữa hai cơ quan trong việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin cậy giao phó. Đến nay, sự phối hợp giữa hai bên rất chặt chẽ, nghiêm túc và còn rất nhiều dư địa để phát triển.

Trong thời gian tới, hai cơ quan cần tiếp tục phát huy những nội dung đã thực hiện tốt, khắc phục những tồn tại, hạn chế để nâng cao chất lượng, hiệu quả phối hợp. Tập trung phối hợp tham mưu, triển khai thực hiện tốt những định hướng, gợi mở sau:

Một là, việc nhận diện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là hết sức khó khăn, phức tạp, cam go, quyết liệt, lâu dài. Vì vậy, phải tăng cường, nâng cao hơn nữa hiệu quả phối hợp, phát huy mạnh mẽ vai trò của Nhân dân trong giám sát việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; về bảo vệ tài sản, lợi ích của Nhà nước; quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân.

Hai là, tăng cường phối hợp, theo dõi, nắm bắt nhanh chóng, kịp thời thông tin, tình hình dư luận, cử tri và Nhân dân về các vấn đề liên quan đến an ninh - trật tự; các vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực lớn, các vụ án có bị can, bị cáo là người có uy tín, ảnh hưởng; các vụ án, vụ việc được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm để tham mưu, đề xuất, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền lãnh đạo, chỉ đạo xử lý.

Ba là, phối hợp đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác tuyền truyền về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; phát huy vai trò của báo chí, truyền thông trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Đặc biệt, thông qua Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Nhà báo Việt Nam và Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp tổ chức nhằm phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội; phát huy vai trò của Nhân dân và các phương tiện thông tin đại chúng trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; đồng thời khuyến khích người dân và các cơ quan báo chí phản ánh, tố giác và tích cực đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Bốn là, hoàn thiện cơ chế giám sát việc nêu gương, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên; giám sát việc công khai, minh bạch, trách nhiệm người đứng đầu trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; giám sát trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền trong việc tiếp công dân, đối thoại trực với người dân, xử lý kịp những kiến nghị, phản ánh của Nhân dân; giám sát về giải quyết khiếu nại, xử lý tố cáo, nhất là những vụ việc khiếu kiện phức tạp, kéo dài, đông người gây bức xúc của người dân; về bảo vệ người tố giác, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; về công khai các kết luận thanh tra, kiểm toán theo quy định của pháp luật; về xử lý tham nhũng, tiêu cực của các cơ quan chức năng…

Bên cạnh đó, cũng cần có cơ chế động viên, khen thưởng những gương điển hình, những cách làm hay, những kinh nghiệm tốt, điển hình tiên tiến trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để kịp thời khích lệ và lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng.

Năm là, để nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động giám sát trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Nội chính các cấp cần đặc biệt chú trọng sử dụng hình thức giám sát nghiên cứu, xem xét văn bản của cơ quan có thẩm quyền và giám sát thường xuyên đối với công tác tổ chức cán bộ và giám sát đối với cán bộ, đảng viên. Qua đó, phát hiện, kiến nghị các cơ quan ban hành văn bản xử lý và khắc phục những hạn chế của văn bản chính sách, pháp luật, đề án, chương trình đang được thực hiện, nhất là đối với những “khoảng trống”, “khoảng trắng”, “kẽ hở”, những yếu tố “lợi ích nhóm” trong các chính sách, quy định có thể bị lợi dụng để tham nhũng.

Sáu là, Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Nội chính Trung ương cần tăng cường hơn nữa trong công tác tổng hợp, phối hợp nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu, phân tích, đánh giá ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân liên quan đến các vấn đề an ninh, quốc phòng, cải cách tư pháp, dân tộc, tôn giáo, nhân quyền, tham nhũng, tiêu cực để kịp thời phản ánh, kiến nghị với Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, Ban Chỉ đạo Cải cách Tư pháp Trung ương…

Chú thích:

1.  Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 252 - 254.

2. Báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Quy chế số 05-QCPH/BNCTW-ĐĐMTTQVN ngày 25/12/2015.

Vũ Văn Tiến - Tiến sĩ, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam,

Trưởng Ban Tuyên giáo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam