Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Trọng Đức/TTXVN

Khắc phục tình trạng “luật khung”, “luật ống”

Báo cáo tóm tắt tờ trình dự án Luật Điện ảnh (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, sau 14 năm thực hiện, bên cạnh những đóng góp tích cực, hiệu quả cho sự phát triển điện ảnh Việt Nam, Luật Điện ảnh đã bộc lộ những thiếu sót, bất cập cần sớm được sửa đổi, bổ sung.

Dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi) gồm 8 chương, 52 điều, trong đó kế thừa, chỉnh lý, sửa đổi và bổ sung 25 điều, quy định mới 27 điều so với Luật Điện ảnh hiện hành. Dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi) phù hợp với 4 chính sách đề xuất trong đề nghị xây dựng Luật đã được Chính phủ thông qua bao gồm: Tạo điều kiện thuận lợi và khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động sản xuất phim; hỗ trợ, khuyến khích phát hành, phổ biến phim Việt Nam; khuyến khích, thu hút tổ chức, cá nhân tham gia xúc tiến, quảng bá điện ảnh trong và ngoài nước; đổi mới công tác quản lý, áp dụng công nghệ tiên tiến trong bối cảnh phát triển của cách mạng khoa học kỹ thuật.

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Điện ảnh nhằm cụ thể hóa Hiến pháp 2013; thể chế hóa nội dung Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 33-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI; khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật Điện ảnh năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2009)… để phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay.

Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục cơ bản tán thành với Tờ trình của Chính phủ; đồng thời nhấn mạnh Luật cần khắc phục tình trạng “luật khung”, “luật ống”; bảo đảm phù hợp, đồng bộ, khả thi; bảo đảm nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp, tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện ảnh; tạo hành lang pháp lý thuận lợi, khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội, huy động các nguồn lực phát triển ngành Điện ảnh.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề nghị làm rõ sự điều chỉnh của Luật đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài cung cấp dịch vụ phổ biến phim đến khán giả tại Việt Nam trên không gian mạng có máy chủ đặt tại nước ngoài quy định tại khoản 15 Điều 3. Để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề nghị bổ sung tại Tờ trình đề xuất bãi bỏ nội dung kinh doanh dịch vụ phát hành phim tại Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện ban hành kèm theo Luật Đầu tư; rà soát các quy định của dự thảo Luật liên quan đến các luật khác.

Về vấn đề dự kiến trình xin ý kiến đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục cho biết, dự thảo Luật quy định 2 phương án đối với hình thức sản xuất phim bằng nguồn ngân sách nhà nước: Giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng; giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng hoặc đấu thầu. Theo đó, Chính phủ lựa chọn phương án 1, nhưng đa số ý kiến Ủy ban Văn hóa, Giáo dục lựa chọn phương án 2 và cho rằng, thực hiện hình thức đấu thầu nhằm tạo sự bình đẳng giữa các đơn vị nhà nước và tư nhân và phù hợp với Luật Đấu thầu. Có ý kiến đề nghị không thực hiện hình thức đấu thầu đối với sản xuất phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, có mức đầu tư thấp, yêu cầu gấp về thời gian.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật đưa ra 2 phương án quản lý hình thức phổ biến phim trên không gian mạng: Hậu kiểm; tiền kiểm. Phương án hậu kiểm được cho là phù hợp với thực tế hiện nay khi nước ta chưa có đủ điều kiện, năng lực đáp ứng yêu cầu tiền kiểm số lượng phim quá lớn được phổ biến trên không gian mạng. Tuy nhiên, việc hậu kiểm cũng tạo nguy cơ để lọt các phim vi phạm pháp luật, không phù hợp với văn hóa Việt Nam; tạo sự thiếu công bằng với việc tiền kiểm phim phổ biến trong hệ thống rạp và phim phổ biến trên truyền hình. Phương án tiền kiểm sẽ ngăn chặn phim có nội dung xấu, độc hại trước khi công chiếu rộng rãi, tuy nhiên, hiện nay cơ quan quản lý nhà nước chưa đủ điều kiện, năng lực đáp ứng yêu cầu kiểm tra, giám sát số lượng rất lớn phim được phổ biến trên không gian mạng.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề xuất phương án 3: Kết hợp hậu kiểm và tiền kiểm hợp lý, trong đó hậu kiểm là chủ yếu, tiền kiểm đối với phim có ảnh hưởng xấu đến chính trị, tư tưởng, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và phải phù hợp với điều kiện, khả năng quản lý của cơ quan nhà nước.

Ngoài ra, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề nghị cân nhắc quy định về Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh như dự thảo Luật vì chưa phù hợp với quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Nội dung chi của Quỹ trùng với nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước; chưa đủ căn cứ, chưa đưa ra giải pháp về khả năng tài chính độc lập. Thực tế thời gian qua, khi thông qua một số luật, Quốc hội đã bãi bỏ một số quỹ đã được lập theo các luật chuyên ngành. Có ý kiến đề nghị dự thảo Luật có quy định về Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh nhằm hỗ trợ, khuyến khích các tác giả, nhà làm phim triển vọng, có ý tưởng sáng tạo, tạo ra tác phẩm điện ảnh có giá trị văn hóa nghệ thuật cao.

Góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá, với những thành tựu, kết quả đạt được, điện ảnh như một loại hình nghệ thuật, không chỉ góp phần làm phong phú thêm tinh thần người dân, mà còn xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

“Tuy nhiên, Luật Điện ảnh năm 2006 tiếp cận phim, điện ảnh trên nền tảng truyền thống thay vì nền tảng kỹ thuật số như hiện nay; đồng thời, tiếp cận điện ảnh như một loại hình nghệ thuật. Nhưng trên thực tế, đây còn là một ngành công nghiệp văn hóa, thậm chí ở một số nước còn coi như một trong những ngành nghề kinh doanh mới nổi. Cần phải sửa đổi toàn diện, nhìn nhận điện ảnh không chỉ dưới tác phẩm văn học nghệ thuật mà còn ở sản phẩm dịch vụ có tính văn hóa rất cao, như một ngành kinh tế, một ngành công nghiệp”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị xem xét 2 vấn đề mấu chốt, bao trùm của việc sửa đổi Luật Điện ảnh: Phải điều chỉnh các hoạt động điện ảnh trong môi trường công nghệ số để khuyến khích điện ảnh phát triển nhanh; phải tạo được hành lang pháp lý để phát triển công nghiệp điện ảnh Việt Nam.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, việc sửa đổi Luật Điện ảnh phải tạo ra hành lang pháp lý và chính sách đột phá, có tầm nhìn dài hạn để phát triển điện ảnh Việt Nam với tư cách vừa là ngành văn hóa nghệ thuật, là ngành dịch vụ văn hóa, ngành kinh tế trong nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế về công nghiệp điện ảnh, thị trường điện ảnh, ứng dụng công nghệ kỹ thuật số trong các khâu sản xuất, phát hành, phổ biến và lưu trữ phim...

Do đó, yêu cầu đối với luật khi ban hành phải tiếp tục thúc đẩy, phát triển nền nghệ thuật điện ảnh Việt Nam, vừa tiên tiến hiện đại, vừa đậm đà bản sắc dân tộc và có uy tín với quốc tế; phải phục vụ tốt yêu cầu bảo vệ và đảm bảo quyền sáng tạo, quyền hưởng thụ giá trị văn hóa, nghệ thuật của người dân và cộng đồng; phải tạo ra khuôn khổ pháp lý để điện ảnh thực hiện tốt chức năng giáo dục, bồi dưỡng nhận thức, tư tưởng, thẩm mỹ cho quần chúng theo đường lối văn hóa, nghệ thuật của Đảng.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến phát biểu, bổ sung các chính sách để xây dựng, phát triển hệ sinh thái sản xuất phim, khuyến khích xã hội hóa, huy động các nguồn và thành phần kinh tế, cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia hoạt động điện ảnh, chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển điện ảnh trong nước.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị rà soát quy định về công tác quản lý nhà nước, nhất là các vấn đề liên quan đến thẩm định, cấp phép, phân loại, xuất khẩu, nhập khẩu, phát hành phim; cấp phép đối với phim, liên hoan phim, giải thưởng thuộc phim, chú ý cơ chế, chính sách cho điện ảnh, xây dựng phim trường, trường quay, đào tạo nguồn nhân lực cho điện ảnh.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn yêu cầu Ban soạn thảo quy định cụ thể trong luật các vấn đề kiểm chứng, có tính học thuật cao; quy định những vấn đề có tính linh hoạt, nhiều biến động trong thực tiễn; đồng thời, xây dựng dự thảo, nghị định, thông tư, quy định chi tiết các điều khoản để gửi kèm dự thảo luật. Bên cạnh đó, dự án luật cần có sự kết nối đồng bộ với các dự án luật khác, phát huy ưu thế các luật có tính tương đối, nhất là Luật Du lịch. 

Đối với 3 vấn đề cần xin ý kiến, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội yêu cầu Ban soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, làm rõ các ưu nhược điểm của phương án giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng; giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng hoặc đấu thầu cũng như công tác tiền kiểm, hậu kiểm về phương án quản lý hình thức phổ biến phim trên không gian mạng; tiếp thu, bổ sung, làm rõ quy định về Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh để trình xin ý kiến đại biểu Quốc hội.

Theo Diệp Trương (TTXVN)