Quan điểm nâng cao nhận thức về văn hóa truyền thống cho thanh niên trong bối cảnh chuyển đổi số

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII đã chỉ ra “cần tăng cường và làm tốt hơn nữa công tác giáo dục chính trị, lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, để thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước ta thực sự “vừa hồng vừa chuyên”, như lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu”. Để thực hiện hiệu quả các mục tiêu đã đề ra, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khóa XII xác định thực hiện Chương trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi trên không gian mạng giai đoạn 2022 - 2030”.

Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh chú trọng công tác tuyên truyền, giáo dục, học tập, nghiên cứu và thực hiện tốt chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng; tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống văn hóa, lịch sử của Đảng và dân tộc cho thanh niên. Giáo dục đoàn viên, thanh niên thông qua những hoạt động thực tiễn và các phong trào thi đua yêu nước. Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng và thực hiện thật tốt các chuẩn mực đạo đức; định hướng giá trị nhân cách, có khả năng tự đề kháng và tích cực đấu tranh với những âm mưu chống phá của các thế lực thù địch.

Bên cạnh đó, chương trình “Đồng hành với thanh niên rèn luyện và phát triển kỹ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất, đời sống văn hóa tinh thần” được Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh xây dựng và phát triển. Đoàn đã tổ chức đa dạng các loại hình hoạt động văn hóa, nghệ thuật, tổ chức nhiều diễn đàn, hội thảo về phát huy vai trò của thanh niên trong thực hiện nhiệm vụ chấn hưng văn hóa, bảo vệ biên cương tư tưởng văn hóa trong kỷ nguyên số.

Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo hướng coi trọng thực chất, hiệu quả, chuyên sâu, chuyên đề; tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên, đổi mới và nâng cao hiệu quả các đợt sinh hoạt chính trị “Khát vọng cống hiến - Lẽ sống thanh niên”, các cuộc thi, tìm hiểu về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về Đảng Cộng sản Việt Nam, về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trên internet; triển khai đồng bộ, rộng khắp công tác giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc cho thanh thiếu nhi; giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, hình thành thói quen “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật trong đoàn viên, thanh niên”.

Đổi mới phương thức tuyên truyền, giáo dục của Đoàn, thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin, tận dụng tối đa ưu thế internet, mạng xã hội, đặc biệt là trang web Ứng dụng Thanh niên Việt Nam. Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và tính giáo dục của các ấn phẩm, sản phẩm của cơ quan báo chí, xuất bản, trang cộng đồng của Đoàn; củng cố hoạt động của các thiết chế văn hóa dành cho thanh thiếu nhi do Đoàn quản lý.

Đoàn xây dựng những hoạt động gắn liền với thực tiễn như tổ chức để thanh niên tham gia bảo tồn các di sản văn hóa, các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc thông qua các hoạt động tham gia tu sửa, tôn tạo, bảo vệ, giữ gìn cảnh quan môi trường các di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh tại địa phương; chỉnh trang khuôn viên các tượng đài, nghĩa trang, thắp nến tri ân các anh hùng liệt sỹ.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá các di sản văn hóa, di tích lịch sử, cách mạng của quê hương, đất nước thông qua các hoạt động về nguồn, hành trình đến với địa chỉ đỏ; vận động thanh thiếu nhi hát quốc ca tại các địa chỉ đỏ; đăng tải các video giới thiệu về danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, cách mạng, di sản văn hóa... của địa phương bằng tiếng Việt và tiếng Anh; thành lập các câu lạc bộ, đội hình tình nguyện hướng dẫn du lịch, giới thiệu danh lam, danh thắng, di sản văn hóa truyền thống của địa phương; tham gia hỗ trợ tổ chức các lễ hội truyền thống.

Đồng thời, các cấp bộ đoàn cũng tập trung tuyên truyền, giáo dục, vận động thanh niên và Nhân dân gìn giữ và phát huy các phong tục, tập quán tiến bộ, phù hợp với văn hóa dân tộc; đấu tranh bài trừ, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu. Để tăng cường tuyên truyền, quảng bá các di tích lịch sử trên không gian mạng, Trung ương Đoàn đã xây dựng bản đồ số các di tích lịch sử của Đoàn và thanh niên; nhiều cấp bộ đoàn đã và đang thực hiện việc số hóa di tích lịch sử, cách mạng trên địa bàn.

Thủ tướng Phạm Minh Chính trao tặng hoa, quà cho các gương mặt thanh niên tiêu biểu tại buổi gặp mặt và đối thoại cùng thanh niên với chủ đề “Phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia” ngày 26/3 tại Hà Nội - Ảnh minh họa

Quan điểm thúc đẩy thanh niên tham gia bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống trong bối cảnh chuyển đổi số

Đổi mới cách thức học tập, quán triệt, tuyên truyền các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng, của Đoàn trong đoàn viên, thanh niên. Xây dựng và phát triển kho dữ liệu truyền thông hiện đại về những nhận thức mới của Đảng ta về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; những quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Triển khai hiệu quả đợt sinh hoạt chính trị với chủ đề “Khát vọng cống hiến - Lẽ sống thanh niên” trong toàn Đoàn nhằm nâng cao đạo đức cách mạng trong tuổi trẻ Việt Nam.

Tổ chức cho 100% đoàn viên mới kết nạp học tập các bài học lý luận chính trị, có kiểm tra, đánh giá nhận thức. Tập trung khắc phục những biểu hiện của “bệnh” lười học chính trị trong một bộ phận đoàn viên. Nhân rộng các hình thức thi, tìm hiểu về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về Đảng Cộng sản Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trên mạng internet. Đa dạng hóa và thực hiện thường xuyên các hình thức nắm bắt tình hình, định hướng tư tưởng, dư luận xã hội thanh niên; trang bị kỹ năng, kiến thức góp phần tăng “sức đề kháng” cho đoàn viên, thanh niên trước những thông tin xấu độc, nhất là trên không gian mạng. Tăng cường đối thoại, kết nối với thanh niên trong và ngoài nước.

Tiếp đến tập trung vào công tác giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc cho thanh thiếu nhi. Tập trung tổ chức các chương trình, hoạt động và các đợt sinh hoạt chính trị có tính hệ thống, đồng bộ, rộng khắp theo hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến. Tổ chức cho đoàn viên, thanh thiếu nhi tham gia các diễn đàn, tọa đàm, ngày hội thanh niên, liên hoan ca khúc cách mạng, xem phim lịch sử, triển lãm, thi tìm hiểu... nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn của Đảng, của Đoàn và đất nước.

Tiếp tục triển khai hiệu quả các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”, hành trình đến các địa chỉ đỏ. Tập trung đầu tư xây dựng, chăm sóc, tôn tạo và giới thiệu các khu di tích lịch sử, di tích văn hóa cho đoàn viên, thanh niên. Xây dựng các đội tuyên truyền viên trẻ tại các di tích, công trình văn hóa trọng điểm của quốc gia, địa phương; ứng dụng công nghệ mới trong xây dựng bản đồ số, số hóa các tài liệu, hiện vật, thông tin về các địa danh lịch sử, địa chỉ đỏ. Định kỳ tổ chức các hội thi, liên hoan, tuyên truyền ca khúc cách mạng, tìm hiểu lịch sử Việt Nam, truyền thống địa phương, đơn vị trong các cấp bộ Đoàn, hội, đội.

Công tác giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi cũng cần được chú trọng. Nêu cao tinh thần tự giác và ý thức tu dưỡng, rèn luyện, thực hành đạo đức cách mạng của cán bộ, đoàn viên và trách nhiệm nêu gương của cán bộ Đoàn, hội, phụ trách đội. Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện hệ giá trị và xác lập các tiêu chí cụ thể của hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới. Tổ chức cuộc vận động “Thanh niên ứng xử văn minh” trên mạng xã hội.

Tiếp tục duy trì và đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp” trong thanh niên, “Mỗi tuần một câu chuyện đẹp, một cuốn sách hay, một tấm gương sáng” trong thiếu nhi. Tổ chức các trào lưu, xu hướng tích cực trên không gian mạng thu hút đoàn viên, thanh niên hưởng ứng, làm theo. Giáo dục thanh thiếu nhi về các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc; giữ gìn, phát huy giá trị của gia đình, hệ giá trị quốc gia, dân tộc. Tăng cường đấu tranh chống các quan điểm, hành vi trái đạo đức, phản văn hóa. Phát triển văn hóa đọc trong thanh thiếu nhi. Làm tốt công tác phát hiện, tôn vinh, nhân rộng và phát huy các điển hình thanh thiếu nhi tiêu biểu ở các lĩnh vực, đối tượng, khu vực.

Trong bối cảnh đất nước hội nhập quốc tế ngày càng toàn diện và sâu rộng, thanh niên Việt Nam thể hiện rõ vai trò quan trọng trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Thanh niên là những người thụ hưởng nhiều giá trị của văn hóa, đồng thời tiếp xúc nhiều nhất với những giá trị văn hóa mới. Họ cũng là lực lượng có khả năng sáng tạo và đổi mới cao, tạo ra những sản phẩm văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.

Xây dựng môi trường thân thiện, tích cực cho thanh niên rèn luyện, phát triển kỹ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất, đời sống văn hóa tinh thần. Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động thanh niên tham gia xây dựng nếp sống văn hóa, tiến bộ, nhất là trong việc cưới, việc tang, lễ hội, xoá bỏ các hủ tục, tập quán lạc hậu.

Phát huy vai trò xung kích, đi đầu của đoàn viên thanh niên Việt Nam trong bảo tồn và phát triển văn hóa. Mỗi thanh niên phải luôn tìm hiểu, học hỏi về các giá trị văn hóa truyền thống của đất nước. Thanh niên phải là những người xung kích trong việc phát hiện âm mưu, thủ đoạn, nội dung, phương thức chống phá của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị và nắm vững những luận cứ để trực tiếp và tổ chức đấu tranh phản bác lại quan điểm sai trái thù địch tuyên truyền cho Nhân dân hiểu, tạo “sức đề kháng” trước những âm mưu phá hoại an ninh tư tưởng, văn hóa của các thế lực thù địch để bảo tồn, xây dựng và phát triển các giá trị văn hóa dân tộc trong thời kỳ mới.

Tăng cường phối hợp với các đơn vị chuyên ngành tổ chức các sân chơi, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao cho thanh thiếu nhi; khuyến khích các hoạt động sáng tạo nhằm bảo vệ, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, tham gia thực hiện nhiệm vụ chấn hưng văn hóa trong thời kỳ mới, phát triển và đầu tư cho các ý tưởng, hoạt động khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa. Phát huy chức năng, nhiệm vụ của các thiết chế văn hóa do Đoàn quản lý. Định kỳ tổ chức các hội diễn, hội thi, liên hoan, đào tạo về kỹ năng, văn hóa nghệ thuật, thể dục thể thao, vui chơi giải trí lành mạnh cho thanh thiếu nhi. Đổi mới, đa dạng hóa các hình thức giới thiệu, phổ biến các tác phẩm văn hóa nghệ thuật có giá trị nhân văn cao để định hướng giáo dục thanh niên.

Xây dựng môi trường, điều kiện học tập, rèn luyện, lao động, giải trí để thanh niên phát triển lành mạnh, toàn diện. Trang bị kiến thức, kỹ năng, tạo điều kiện đề thanh niên xung kích đi đầu trong thực hiện chủ trương đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số, văn hóa số, tiếp tục sáng tạo không ngừng để xây dựng các sản phẩm văn hóa mới có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao trên nền tảng văn hóa truyền thông và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Khuyến khích tìm tòi, thể nghiệm mọi phương pháp và phong cách sáng tạo văn hóa vì mục đích đúng đắn và lành mạnh. Đồng hành đưa các sản phẩm văn hóa có hàm lượng sáng tạo, chất lượng cao của tuổi trẻ đến với đoàn viên, thanh niên, tạo động lực cho các văn nghệ sĩ, nhà văn hóa, khoa học, giáo dục trẻ sáng tạo nhiều hơn những công trình văn hóa, nghệ thuật, khoa học, công nghệ… mang dấu ấn vượt thời gian, có tầm ảnh hưởng trong khu vực và quốc tế.

Tăng cường nguồn lực hỗ trợ, khuyến khích, đồng hành với thanh niên trong ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng cộng đồng kết nối giữa các doanh nghiệp và đoàn viên, thanh niên trong phát triển công nghiệp văn hóa. Huy động sự hỗ trợ các cấp, các ngành, nguồn xã hội hóa tham gia hỗ trợ công tác văn hóa. Nghiên cứu lựa chọn mũi nhọn trong ngành công nghiệp văn hóa để tuổi trẻ triển khai như: du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới; làng nghề truyền thống thanh niên; nghệ thuật truyền thống…

Bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng mạng xã hội của đội ngũ cán bộ Đoàn các cấp; tăng cường các hoạt động tập huấn nâng cao kỹ năng tuyên truyền, giáo dục, định hướng văn hóa, gắn với kiểm tra, giám sát, báo cáo, xử lý kịp thời các hành vi lệch lạc về văn hóa trong đoàn viên, thanh thiếu niên.

Giáo dục, định hướng để tự thân mỗi thanh niên nhận thức rõ ý nghĩa tầm quan trọng của việc giữ gìn và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Tạo môi trường để thanh niên tích cực nghiên cứu, tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tham gia vào các lễ hội với một thái độ nghiêm túc, cầu thị và biết tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới.

Giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh về bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống trong bối cảnh chuyển đổi số

Thứ nhất, tập trung đổi mới căn bản công tác tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội, nâng cao nhận thức cho đoàn viên, thanh niên về vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cũng như trong việc thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Thứ hai, phối hợp với các công ty, đơn vị, đoàn viên thanh niên có chuyên môn cao xây dựng và phát triển số hóa các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, trong đó chú trọng triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ thực tế ảo để tăng cường quảng bá các giá trị văn hóa dân tộc tới toàn thế giới.

Thứ ba, tiếp tục sáng tạo không ngừng để xây dựng các sản phẩm văn hóa mới có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao trên nền tảng văn hóa truyền thống và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Đồng hành đưa các sản phẩm văn hóa có hàm lượng sáng tạo; chất lượng cao của tuổi trẻ đến với đoàn viên thanh niên, tạo động lực cho các văn nghệ sĩ, nhà văn hóa, khoa học, giáo dục trẻ sáng tạo nhiều hơn những công trình văn hóa, nghệ thuật, khoa học, công nghệ,... mang dấu ấn vượt thời gian, có tầm ảnh hưởng trong khu vực và quốc tế.

Thứ tư, tạo nguồn lực hỗ trợ, khuyến khích, đồng hành với thanh niên trong ngành công nghiệp văn hóa, quảng bá những người thành công trong lĩnh vực văn hóa thực chất, xây dựng cộng đồng kết nổi các doanh nghiệp và đoàn viên thanh niên trong việc phát triển công nghiệp văn hóa. Nghiên cứu lựa chọn ngành mũi nhọn để tuổi trẻ triển khai như là phát triển du lịch để thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng "Gắn phát triển văn hóa với phát triển du lịch, phấn đấu đưa du lịch thành một ngành kinh tế mũi nhọn".

Thứ năm, tiếp tục kiên trì triển khai đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch và hoạt động "Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp". Kết hợp chặt chẽ giữa sự tham gia của hệ thống trang mạng xã hội của Đoàn và sự tham gia đồng hành của các cơ quan báo chí, truyền thông, các trí thức, văn nghệ sĩ trẻ, các facebooker, youtuber, tiktoker có sức thu hút lớn trên mạng xã hội để tạo ra các trào lưu, xu hướng nghiên cứu, tìm hiểu về truyền thống văn hóa trên không gian mạng, tránh xa các thông tin xấu độc, xuyên tạc.

Thứ sáu, tập trung bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng mạng xã hội của đội ngũ cán bộ Đoàn các cấp; tăng cường các hoạt động tập huấn nâng cao kỹ năng tuyên truyền, giáo dục, định hướng văn hóa, gắn với kiểm tra, giám sát, báo cáo, xử lý kịp thời các hành vị lệch lạc về văn hóa trong đoàn viên, thanh thiếu niên. Tổ chức các phong trào, chương trình hoạt động nhằm phát huy vai trò của thanh niên trong giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Thứ bảy, tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng hệ thống kết nối các fanpage, trang mạng xã hội từ trung ương đến cơ sở cũng như App Thanh niên Việt Nam; xây dựng và phát triển các trang mạng xã hội, kênh thông tin có quy mô lớn, đủ mạnh của tổ chức Đoàn, thực sự trở thành những kênh chủ chốt trong bảo tồn, phát triển, quảng bá văn hóa dân tộc trên internet, mạng xã hội, tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng; Có phương án triển khai hiệu quả Chương trình "Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi trên không gian mạng".

Văn hóa là hồn cốt dân tộc, khẳng định gương mặt, hình ảnh, bản lĩnh của một quốc gia trên đường hội nhập với thế giới. Trong bối cảnh chuyển đổi số, là thanh niên thời đại mới, là những trí thức của đất nước, mỗi thanh niên hãy tham gia gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc trên các nền tảng công nghệ số, tạo không gian mạng an toàn, lành mạnh, để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần vững chắc, luôn "soi đường cho quốc dân đi" như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định.

Tài liệu tham khảo

1.  Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, số 03-NQ/TW, ngày 16/7/1998.

2.   Đảng Cộng sản Việt Nam (2014), Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014.

3.   Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật.

4.   Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (2022), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (2022 - 2027), Nxb. Thanh niên.

* NGUYỄN THỊ QUỲNH HOA - Tiến sĩ, Viện Nghiên cứu Thanh niên

** NGUYỄN VĂN QUÝ - Thạc sĩ, Viện Nghiên cứu Thanh niên

*** NGUYỄN THỊ HÒA -  CN. Viện Nghiên cứu Thanh niên