Thế giới ngày nay, nhất là sau những biến chuyển trên chính trường của các quốc gia, dân tộc, càng khẳng định vai trò vô cùng quan trọng của công tác tuyên truyền trong các cuộc chiến tranh thông tin, cách mạng bắt đầu từ cuộc chiến truyền thông, chiến thắng thuộc về phe định hướng được dư luận xã hội. Nhiều chuyên gia truyền thông nhất trí rằng, có 3 lực lượng trong cuộc cách mạng thông tin hiện nay, gồm: các mạng xã hội, những cá nhân dẫn dắt xu hướng thông tin và báo chí truyền thống. Đó cũng chính là các lực lượng định hướng dư luận xã hội hiện đại. Thế giới hiện đại cũng đang thịnh hành học thuyết về quyền lực mềm - sức mạnh mềm. Trụ cột quan trọng của học thuyết này là việc sử dụng truyền thông, văn hóa tác động định hướng dư luận xã hội.

Trong ba lực lượng cách mạng thông tin kể trên thì cá nhân dẫn dắt xu hướng thông tin được gọi bằng nhiều cái tên khác nhau, như thủ lĩnh thông tin, lãnh đạo thông tin, lãnh tụ thông tin, người dẫn dắt quan điểm... Đó là những người có khả năng dẫn dắt dư luận xã hội, tạo dư luận xã hội trong một nhóm xã hội hoặc thậm chí là một cộng đồng, dư luận quốc tế… trước những sự kiện, hiện tượng nảy sinh trong thực tiễn.

Thực tiễn cách mạng Việt Nam trong suốt hơn 90 năm qua có rất nhiều ví dụ sinh động về vai trò của các nhà lãnh đạo thông tin. Minh chứng rõ rệt và hùng hồn nhất chính là thời điểm Đảng làm công tác Tuyên giáo khi chưa có chính quyền. Khi đó, các cán bộ, đảng viên của Đảng với số lượng ít ỏi nhưng đã tập hợp được quanh mình đông đảo các lực lượng xã hội, đoàn kết toàn dân một lòng theo cách mạng. Là những người có uy tín, được yêu mến, có tầm trí tuệ đủ để dẫn dắt thông tin, định hướng dư luận xã hội, Đảng đã dẫn dắt cách mạng thành công. Năm 1930, sau khi ra đời, Đảng đã thành lập Ban Cổ động và Tuyên truyền để tuyên truyền, giác ngộ đảng viên và nhân dân về chủ nghĩa Mác-Lênin, về đường lối cách mạng của Đảng. Ngày 1/8/1930, Ban Cổ động và Tuyên truyền xuất bản tài liệu “Ngày quốc tế đỏ 1-8”. Ngày 1/8/1930 được chọn là ngày truyền thống Ngành Tuyên giáo của Đảng, nhưng trên thực tế, công tác Tuyên giáo đã có từ trước khi thành lập Đảng, từ khi Nguyễn Ái Quốc bắt đầu các hoạt động truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin và con đường cứu nước vào Việt Nam.

Đảng ta luôn coi trọng công tác Tuyên giáo, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên và có tính chất mở đường về tư tưởng chính trị, góp phần xây dựng, bồi đắp nền tảng tư tưởng cách mạng, nền tảng chính trị của Đảng, nền tảng tinh thần của xã hội, góp phần đưa đường lối đổi mới của Đảng đi vào cuộc sống, mở rộng dân chủ, khơi dậy sáng tạo của mọi ngành, mọi địa phương, các tầng lớp nhân dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp của dân tộc. Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nắm chắc, dự báo đúng đắn, kịp thời các vấn đề tư tưởng trong Đảng, trong xã hội. Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội. Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, hoàn thiện hệ thống lý luận về đường lối đổi mới về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam… Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết và thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị; đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ”… Thời gian qua, vượt lên nhiều khó khăn, thách thức, ngành Tuyên giáo không ngừng đổi mới, từng bước nâng cao chất lượng và đạt được những thành tựu quan trọng.

Tuy nhiên, công tác tư tưởng của Đảng còn một số hạn chế, như Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Công tác thông tin, tuyên truyền về thực hiện Nghị quyết có lúc, có nơi chưa đầy đủ, kịp thời, chưa định hướng được dư luận; một số địa phương, đơn vị còn buông lỏng khâu kiểm tra, giám sát việc thực hiện và khắc phục, sửa chữa khuyết điểm”. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nêu hạn chế: “Công tác tư tưởng có nơi, có lúc chưa thực sự được cấp ủy coi trọng, chưa kịp thời, tính thuyết phục chưa cao… Công tác thông tin, tuyên truyền một số chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước chưa phong phú, thường xuyên, kịp thời, chưa đáp ứng được sự mong đợi của nhân dân. Công tác đấu tranh phản bác, ngăn chặn các thông tin xấu độc, quan điểm sai trái, thù địch có lúc, có nơi còn bị động, thiếu sắc bén, tính chiến đấu chưa cao; công tác nắm bắt dư luận trước những sự kiện, tình huống bất ngờ còn chưa kịp thời”.

Cán bộ Tuyên giáo là người trong hệ thống chính trị, phần nào có những quyền lợi, nghĩa vụ chính trị ở các mức độ khác nhau, để trở thành nhà lãnh đạo thông tin cần có năng lực, phẩm chất đạo đức, uy tín, khả năng thuyết phục đám đông, quan hệ quần chúng. Lịch sử cách mạng cũng minh chứng và yêu cầu của Đảng cũng luôn đòi hỏi người đảng viên, cán bộ chỉ có thể thực hiện được nhiệm vụ cách mạng khi họ là những tấm gương, có uy tín, tài - đức, trong cộng đồng. Do đó, việc xây dựng người cán bộ Tuyên giáo đồng thời là nhà lãnh đạo thông tin là rất quan trọng.

Dựa trên nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về xây dựng đội ngũ cách mạng, đội ngũ nòng cốt, công tác tuyên truyền; các lý thuyết truyền thông hiện đại; thực tiễn công tác Tuyên giáo, cần đào tạo, bồi dưỡng xây dựng các nhà lãnh đạo thông tin với các đặc điểm, bao gồm: các đặc điểm về trình độ chuyên môn, học vấn; đặc điểm về tâm lý, nhóm xã hội; về mối quan hệ với các tồn tại xã hội; về trình độ lý luận chính trị; về kỹ năng tuyên truyền; đặc biệt nhấn mạnh kỹ năng xử lý khủng hoảng thông tin… Cốt lõi của nhà lãnh đạo thông tin đó là uy tín chính trị, xây dựng trên năng lực, trí tuệ cá nhân, phẩm chất đạo đức cá nhân, kỹ năng sống, kỹ năng lãnh đạo,… và được xã hội công nhận; quyền lực của họ là quyền lực thông tin do nhân dân đặt lên và do cấp ủy đảng ủy thác.

Để làm tốt công tác tuyên truyền, người làm công tác Tuyên giáo cần có những khả năng sau:

Khả năng lãnh đạo, hướng dẫn, định hướng, dẫn dắt tư tưởng

 Bao gồm, định hướng chỉ đạo cho nhóm xã hội, đơn vị, địa phương, bằng cách xác định và làm rõ các mục tiêu, ưu tiên và tầm nhìn các vấn đề thuộc về công tác Tuyên giáo; có khả năng thu hút thêm các nhân tố mới khác tham gia vào quá trình công tác Tuyên giáo; đi tiên phong trong việc mang đến những thay đổi hành vi cần thiết, phù hợp thực tiễn và công tác Tuyên giáo; tạo lập ra và truyền đạt các định hướng về tuyên giáo một cách hiệu quả; có trình độ lý luận sâu sắc, vững vàng, kiên định trước mọi thách thức, khó khăn, chống lại các luận điệu sai trái, thù địch một cách khoa học, cách mạng.

Khả năng tạo động lực, thôi thúc tư tưởng

Nhất quán truyền đạt việc ý Đảng luôn kết hợp với lòng dân, khơi gợi, tạo dựng thế trận lòng dân, tôn trọng tập thể và ý kiến đóng góp của mỗi cá nhân trong cộng đồng. Thường xuyên sâu sát nhận phản hồi của cán bộ, nhân dân một cách thực sự cầu thị. Tạo môi trường truyền thông cho cán bộ, nhân dân cơ hội nâng tầm hiểu biết về mọi mặt, nhất là trong công tác Tuyên giáo, có khả năng thuyết phục, kỹ năng giao tiếp tốt.

Khả năng kết nối

Kết nối với cán bộ, đảng viên, nhân dân ở cơ quan, đơn vị, nhóm xã hội, địa phương nơi cư trú. Tạo dựng được hình ảnh thực sự là người dân có trí tuệ, uy tín, người cán bộ có tâm, tầm, trí. Kết nối công tác của cán bộ, đảng viên, nhân dân, cùng cấp hay khác cấp, để đạt hiệu quả chung. Tạo được không khí cởi mở, cầu thị trong quan hệ với cán bộ, đảng viên, nhân dân, thực sự thể hiện vai trò là công bộc của nhân dân, nòng cốt của cách mạng.

Khả năng xây dựng tổ chức trong lĩnh vực công tác Tuyên giáo

Bao gồm, là thành viên tích cực xây dựng bộ máy giúp việc về công tác Tuyên giáo. Tạo lập môi trường làm việc hiệu quả, thích hợp cho bộ máy này. Truyền đạt, giải thích nhằm làm thông suốt các vấn đề tuyên giáo từ cấp trên giao phó xuống nhân dân. Tạo sự hòa thuận đoàn kết trong bộ máy công tác Tuyên giáo, góp phần xây dựng được một môi trường công tác thống nhất, khoa học, cách mạng.

Về nhiệm vụ trọng tâm

Cán bộ Tuyên giáo trước hết cần là cầu nối thông tin giữa Đảng và nhân dân, được cấp ủy tin tưởng giao cho trực tiếp thay mặt trong đối thoại với nhân dân, được nhân dân tin tưởng, nghe và làm theo. Thiết lập được kênh truyền thông hiệu quả với nhân dân, tuyên truyền để nhân dân hiểu đúng, hiểu rõ về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là liên quan kinh tế, xã hội. Vận động, thuyết phục được nhân dân nhằm dẫn tới hành vi cách mạng tự giác; lôi cuốn, định hướng cho quần chúng tham gia thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Về phương thức thực hiện công tác

Cán bộ Tuyên giáo cần chú trọng các phương thức thực hiện như: Trong tuyên truyền cần lưu ý các vấn đề liên quan môi trường tiếp nhận và đối tượng tiếp nhận thông tin bởi lẽ ngày càng có sự phân hóa giữa các nhóm xã hội cũng như đặc điểm tâm lý nhiều tầng lớp nhân dân là muốn được tiếp nhận thông tin trực tiếp, thông tin theo nhóm, tiếp nhận ngay tại nơi cư trú,… Nắm bắt và phản ánh kịp thời, đầy đủ tâm tư, nguyện vọng và dư luận của các tầng lớp nhân dân trong việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thay mặt cấp ủy để tuyên truyền nhưng cũng cần thay mặt nhân dân để phản biện xã hội. Hiểu và biết phân loại được các đối tượng có biểu hiện lôi kéo, kích động, dụ dỗ quần chúng tham gia các hoạt động đi ngược lại đường lối, chủ trương của Đảng, xâm hại đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết các dân tộc ở cơ sở. Có khả năng trực tiếp đáp lại, đấu tranh chống các luận điệu, hành động sai trái thù địch. Nhạy bén trong công tác, kỹ năng làm việc nhóm tốt để phối hợp với nhau giải quyết sự việc, kỹ năng làm việc độc lập để xử lý các tình huống có vấn đề.

Đặc biệt, trong phương thức tuyên truyền cần nhấn mạnh tuyên truyền miệng và truyền thông nhóm. Đây không phải là những điều mới mẻ, thậm chí là những phương thức vừa mang tính kinh điển, vừa luôn được nghiên cứu nhằm phát triển mạnh mẽ trong truyền thông hiện đại, song thời gian qua chưa được phát triển đúng mức. Hiện nay, các phương thức này cần được hiện đại hóa thông qua các phương tiện truyền thông mới, như mạng xã hội, tận dụng các thế mạnh của kỹ thuật truyền thông hiện đại, như có thể truyền thông trực tuyến, truyền thông tức thời qua mạng di động, mạng internet, kiểm soát mong muốn, nhận thức, hành vi con người qua các công cụ tập hợp trên internet,… để đạt hiệu quả tương tác, truyền thông. Có như vậy thì cán bộ Tuyên giáo mới thực sự thể hiện đúng vai trò của mình, đưa truyền thông hiệu quả qua hai bước, từ những vấn đề lớn, vĩ mô được đưa tới những nhóm đối tượng cụ thể với những nội dung cụ thể; kết hợp với truyền thông đại chúng và các hình thức tuyên truyền khác tạo thành một mạng lưới truyền thông hoàn chỉnh, không bỏ lọt một khoảng trống tư tưởng nào trong các tầng lớp nhân dân.

Cán bộ Tuyên giáo là đội quân tiên phong trên mặt trận tư tưởng, là nhịp cầu nối nhân dân với Đảng, trong những bối cảnh nhất định còn thực hiện chức năng ngoại giao nhân dân, do đó, bên cạnh yêu cầu chung của xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, họ cần thiết có trình độ ngoại ngữ.

Đỗ Minh Hiền

TS, Học viện Báo chí và Tuyên truyền