Để tiến tới cuộc bỏ phiếu quyết định ngày 11/12, các nghị sĩ Anh đã tranh luận về thỏa thuận sơ bộ Brexit trong 5 ngày liên tiếp. Tuy nhiên, tại các cuộc tranh luận, thỏa thuận về việc Anh ra khỏi EU vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ cả những đồng minh của Thủ tướng Theresa May và phe đối lập. Vấn đề gây tranh cãi nhất của thỏa thuận sơ bộ dày hơn 500 trang giữa Anh và EU là điều khoản “chốt chặn cuối” cho phép Anh ở lại liên minh thuế quan và vùng Bắc Ireland ở lại thị trường chung EU thời kỳ hậu Brexit, cho tới khi hai bên đạt thỏa thuận thương mại. Theo các nhà lập pháp Anh, điều khoản “chốt chặn cuối” sẽ ràng buộc Anh vô thời hạn trong các quy định thị trường EU và đưa đất nước vào một kịch bản Brexit nửa vời. Trong khi đó, đảng Hợp nhất Dân chủ (DUP) tại Bắc Ireland lo ngại, điều khoản sẽ khiến vùng Bắc Ireland tách khỏi Vương quốc liên hiệp Anh. Theo lãnh đạo DUP Arlene Foster, thỏa thuận có thể tạo ra những rào cản thương mại giữa vùng Bắc Ireland và lục địa Anh, đồng thời kêu gọi bà May tìm phương án thứ ba. DUP là đảng từng tham gia thỏa thuận hợp tác với đảng Bảo thủ của bà May để bảo đảm thế đa số tại Nghị viện.

Ngày 4/12, Hạ viện Anh đã bỏ phiếu ủng hộ đề nghị của 6 đảng chính trị tại Anh về việc yêu cầu Chính phủ công bố toàn văn nội dung tư vấn pháp lý về thỏa thuận Brexit. Công đảng đối lập lớn nhất nước Anh cho rằng, việc làm này giúp các nghị sĩ có cơ sở hơn để đưa ra quyết định, trước khi Hạ viện bỏ phiếu thông qua nội dung thỏa thuận Brexit. Theo nội dung tư vấn pháp lý của Bộ trưởng Tư pháp Geoffrey Cox gửi Thủ tướng May, điều khoản “chốt chặn cuối” trong vào thỏa thuận Brexit có thể khiến Anh mắc kẹt trong các cuộc đàm phán kéo dài hậu Brexit. Ông Cox lưu ý, dự thảo thỏa thuận có những ghi chú rằng điều khoản “chốt chặn cuối” nhằm duy trì đường biên giới mở giữa vùng Bắc Ireland thuộc Anh và Cộng hòa Ireland sẽ không tồn tại mãi mãi và thể hiện rõ ý định của các bên về việc sẽ thay thế điều khoản này bằng những thỏa thuận khác. Tuy nhiên, theo luật quốc tế, dự thảo này sẽ tồn tại cho tới khi có một thỏa thuận thay thế.

Nhận định trên càng làm tăng bất lợi cho bà May trong nỗ lực vận động sự ủng hộ của các nghị sĩ dành cho thỏa thuận Brexit. Trước thềm cuộc bỏ phiếu quyết định tại Westminter, số nghị sĩ thuộc đảng Bảo thủ tuyên bố bỏ phiếu “chống” đã tăng lên hơn 100 nghị sĩ, trong đó có nguyên Trưởng ban tổ chức kỷ luật đảng Bảo thủ tại Nghị viện Andrew Mitchell và trợ lý bộ trưởng Will Quince.

Trước khe cửa hẹp để thỏa thuận sơ bộ Brexit có thể vượt qua ải Westminster, Thủ tướng Theresa May đã đề xuất trao cho Nghị viện vai trò lớn hơn trong việc quyết định có kích hoạt thỏa thuận “chốt chặn cuối” tại biên giới giữa Ireland và vùng lãnh thổ Bắc Ireland thuộc Anh, hay kéo dài giai đoạn chuyển tiếp. Tuy nhiên, hầu hết các nhà quan sát vẫn dự đoán, cơ hội để thỏa thuận sơ bộ về Brexit giữa Anh và EU vượt qua ải Westminster rất mong manh.

Kịch bản bất định

Các cuộc tranh luận về Brexit đã càng khoét sâu chia rẽ trong lòng nước Anh. Ngày 9/12, cảnh sát chống bạo động đã được triển khai tại London, khi hàng nghìn người biểu tình ủng hộ Brexit, do nhà hoạt động cánh hữu Tommy Robinson dẫn đầu, “chạm trán” với những người biểu tình ủng hộ EU. Trong khi đó, những người ủng hộ EU tại Anh vẫn tìm cách kêu gọi tổ chức cuộc trưng cầu dân ý lần hai về Brexit, bất kể sự phản đối của Chính phủ.

Trước nguy cơ Nghị viện Anh có thể không thông qua thỏa thuận sơ bộ về Brexit, các lãnh đạo EU cũng tìm cách tạo cơ hội cho Thủ tướng May kéo dài thời hạn chót đối với Điều khoản 50 của Hiệp ước Lisbon. Điều này cho phép Anh có thêm thời gian để đàm phán trong nội bộ về thỏa thuận Brexit. Toà án cấp cao EU (ECJ) ngày 10/12 ra phán quyết khẩn cấp nêu rõ, Anh được phép đơn phương đảo ngược quyết định rời khỏi EU hay không. Tuy nhiên, Chính phủ Anh khẳng định, Brexit vẫn diễn ra cho dù Anh và EU có đạt được thỏa thuận hay không. Thủ tướng May cũng tuyên bố, nếu các nghị sĩ không phê chuẩn thỏa thuận Brexit, phương án thay thế duy nhất là Anh sẽ ra đi mà không có thỏa thuận hoặc không có Brexit nào cả.

Trong khi đó, Công đảng đối lập đang lên kế hoạch đưa ra bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Thủ tướng May nếu Nghị viện không thông qua thỏa thuận Brexit. Báo Guardian cho hay, đã có ít nhất ba thành viên cấp cao của đảng Bảo Thủ gồm cựu Ngoại trưởng Boris Johnson, cựu Bộ trưởng Việc làm và hưu trí Esther McVey và cựu Bộ trưởng phụ trách Brexit Dominic Raab ngỏ ý tranh cử vào ghế Chủ tịch đảng, nếu bà May buộc phải từ chức. Tuy nhiên, Bộ trưởng Brexit Stephen Barclay cho rằng, Thủ tướng May vẫn có thể tiếp tục giữ cương vị dù có thất bại trong cuộc bỏ phiếu quyết định về thỏa thuận Brexit tại Nghị viện.

Theo Ngọc Khánh/Đại biểu Nhân dân