An Giang, tỉnh nằm ở cửa ngõ Tây Nam của Việt Nam, là một phần không thể thiếu trong bức tranh đồng bằng sông Cửu Long. Với đặc điểm địa lý và văn hóa đa dạng, An Giang không chỉ là nơi nổi bật về nông nghiệp mà còn là vùng đất giao thoa của nhiều dân tộc, nền văn hóa và di tích lịch sử đặc sắc. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng phát triển mạnh mẽ, tỉnh cũng đang đối mặt với không ít thách thức trong việc phát triển kinh tế, đặc biệt ở các khu vực

Với vị trí đặc biệt, giáp biên giới Campuchia về phía Tây, tạo cơ hội thuận lợi cho giao thương và hợp tác quốc tế. Nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của đồng bằng sông Cửu Long với hệ thống sông ngòi dày đặc, đặc biệt là sông Hậu và sông Tiền, An Giang có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong các lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản và thương mại.

An Giang còn nằm gần cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên, một trong những cửa ngõ quan trọng trong giao thương giữa Việt Nam và Campuchia. Các khu du lịch nổi tiếng như Châu Đốc, Ba Chúc, Núi Cấm không chỉ thu hút du khách trong nước mà còn là điểm đến hấp dẫn với khách quốc tế, thúc đẩy sự phát triển ngành du lịch và dịch vụ của tỉnh.

Với lợi thế về đất đai và khí hậu, nông nghiệp là ngành sản xuất chủ yếu của An Giang. Đây là một trong những vựa lúa lớn nhất Việt Nam, với các giống lúa gạo nổi tiếng như gạo thơm. An Giang cũng là một trong những tỉnh dẫn đầu về sản xuất và xuất khẩu cá tra, giúp sản phẩm thủy sản này trở thành thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, An Giang còn nổi bật với các sản phẩm cây ăn trái như mít, xoài, cam, quýt, phục vụ nhu cầu tiêu thụ trong và ngoài nước. Đặc biệt, sự phát triển các mô hình nông nghiệp công nghệ cao đang dần giúp tỉnh chuyển mình từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang các mô hình sản xuất bền vững, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao thu nhập cho người dân.

Một trong những điểm đặc trưng của An Giang là sự đa dạng văn hóa, với sự sinh sống của nhiều dân tộc như Kinh, Khmer, Hoa, Chăm. Những lễ hội truyền thống như Lễ hội vía Bà Chúa Xứ, Lễ hội Chùa Ba Chúc, và Lễ hội Chol Chnam Thmay không chỉ thu hút du khách mà còn tạo cơ hội giao lưu văn hóa giữa các cộng đồng dân tộc.

Những nét văn hóa đa dạng, độc đáo của người Chăm Islam ở An Giang chứa đựng nhiều lớp văn hóa khác nhau. Những yếu tố văn hóa nội sinh, ngoại sinh đã được tích hợp, tiếp biến trong suốt tiến trình lịch sử di cư đã hình thành nên sắc thái văn hóa riêng, mang đậm tính chất địa phương, đã góp phần làm đa dạng và phong phú những đặc trưng văn hóa và con người An Giang. Đặc trưng văn hóa này, thể hiện rõ nét nhất thông qua các nghi lễ tôn giáo, ẩm thực, trang phục truyền thống,… được cộng đồng người Chăm Islam ở An Giang gìn giữ và bảo tồn suốt thời gian qua; trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa của tỉnh An Giang.

Ngoài ra, các di tích lịch sử như Chùa Tây An, Miếu Bà Chúa Xứ, Lăng Ông Bảy Núi và Núi Cấm không chỉ có giá trị tâm linh mà còn là điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương.

Mặc dù, An Giang có nhiều tiềm năng, nhưng vẫn gặp không ít khó khăn, thách thức. Kinh tế nông nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh, tuy nhiên mức độ phát triển chưa đồng đều. Nhiều khu vực còn nghèo, cơ sở hạ tầng chưa phát triển đầy đủ, khiến cho khả năng phát triển các ngành khác như công nghiệp và dịch vụ bị hạn chế.

Biến đổi khí hậu và tình trạng ngập mặn cũng đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp, đặc biệt ở các vùng ven sông và ven biển. Hơn nữa, việc tạo ra việc làm bền vững cho người lao động nông thôn là một thách thức lớn, khi mà nguồn nhân lực vẫn chủ yếu gắn bó với nông nghiệp truyền thống.

Đặc biệt, để giải quyết những thách thức trên, tỉnh An Giang đã tích cực triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 - Dự án 1. Chương trình này nhằm cải thiện điều kiện sống cho các hộ dân ở vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Dự án tập trung vào việc giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, và cung cấp nước sinh hoạt.

Mục tiêu của Dự án 1 là giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội cho những vùng đặc biệt khó khăn. Cụ thể, chương trình sẽ cấp đất ở, nhà ở kiên cố, và hỗ trợ đất sản xuất cho người dân nghèo, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Chương trình cũng xây dựng hệ thống cấp nước sạch và các công trình hạ tầng cơ sở, giúp người dân cải thiện chất lượng cuộc sống và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 đã mang lại nhiều thay đổi tích cực cho An Giang. Với phương châm “Nhà nước hỗ trợ, hộ gia đình tự làm”, nhiều hộ dân ở các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa đã được xây dựng nhà ở kiên cố, giúp ổn định cuộc sống. Cùng với đó, chương trình cũng hỗ trợ chuyển đổi nghề cho hàng nghìn hộ dân, khuyến khích phát triển các mô hình sản xuất bền vững và cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn.

Được Nhà nước hỗ trợ nhà ở chính là động lực to lớn giúp đồng bào DTTS ở An Giang vươn lên xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp (Ảnh minh họa - Nguồn Báo Dân tộc và Phát triển)

Để hoàn thành các chỉ tiêu đặt ra, tỉnh An Giang đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác dân tộc, chính sách dân tộc, công tác giảm nghèo, nhằm nâng cao nhận thức, tạo đồng thuận xã hội để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của Chương trình; hỗ trợ thiết lập các điểm hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số ứng dụng công nghệ thông tin tại xã để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh trật tự; góp ý kiến thẩm định đối với các dự án đầu tư xây dựng. Triển khai có hiệu quả Quyết định 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025. Lồng ghép các cơ chế chính sách nhằm tích hợp, tập trung nguồn lực đầu tư bảo đảm thực chất, hiệu quả. Đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, khai thác tiềm năng lợi thế, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi có hiệu quả kinh tế, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào.

Tính đến năm 2024, Dự án 1 của chương trình đã góp phần quan trọng trong việc cải thiện chất lượng sống cho đồng bào dân tộc thiểu số tại nhiều huyện, xã khó khăn của tỉnh An Giang. Trong đó, các huyện miền núi và vùng sâu, vùng xa là những địa phương được hưởng lợi nhiều nhất từ chương trình, đặc biệt là các xã thuộc huyện Tri Tôn, Tịnh Biên và Châu Phong, giúp họ có được nơi ở ổn định, đất sản xuất, và nước sạch sinh hoạt. Những kết quả này không chỉ giúp nâng cao đời sống người dân mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của An Giang trong tương lai.

Huyện Tri Tôn, tọa lạc ở khu vực biên giới Tây Nam của tỉnh An Giang, là nơi sinh sống của nhiều đồng bào dân tộc Khmer và Chăm. Đây cũng là một trong những địa phương nhận sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chương trình mục tiêu quốc gia 1719, đặc biệt là trong việc cải thiện nhà ở cho các hộ nghèo và cận nghèo.

Kết quả đáng chú ý của Dự án 1 tại Tri Tôn là việc cải thiện nhà ở cho các hộ nghèo và cận nghèo. Huyện hiện có tổng cộng 33.062 căn nhà thuộc chương trình phát triển nhà ở trong giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, số lượng nhà tạm còn chiếm tỷ lệ cao, với 1.958 căn (chiếm 5,92% tổng số nhà ở toàn huyện). Nhờ vào Dự án 1, hàng nghìn hộ dân, đặc biệt là những gia đình nghèo, đã được hỗ trợ xây dựng nhà ở kiên cố, với diện tích sử dụng tối thiểu là 30 m² và đạt tiêu chuẩn “3 cứng” (nền cứng, khung cứng, mái cứng), đảm bảo an toàn trong mùa bão, giông lốc.

Một trong những yếu tố quan trọng khác mà chương trình hỗ trợ là đất sản xuất. Các mô hình sản xuất nông nghiệp được phát triển tại Tri Tôn, nhất là các mô hình trồng cây ăn trái và nuôi trồng thủy sản. Điều này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp tại địa phương. Chương trình đã hỗ trợ cấp đất sản xuất và phát triển các mô hình chăn nuôi, đặc biệt đối với hộ đồng bào dân tộc Khmer.

Dự án 1 còn chú trọng đến việc phát triển cơ sở hạ tầng ở các xã, ấp đặc biệt khó khăn. Các công trình giao thông, điện, nước sạch đã được đầu tư mạnh mẽ, góp phần cải thiện chất lượng sống cho người dân. Từ đó, giúp nâng cao điều kiện học tập, làm việc và sinh hoạt, tạo ra những điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Huyện Tịnh Biên, giáp với biên giới Campuchia, có đông đảo đồng bào Khmer và Chăm sinh sống. Đây cũng là một trong những huyện tiên phong trong việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia 1719, đem lại nhiều thay đổi lớn cho đời sống người dân.

Trong năm 2024, huyện đã hoàn thành xây dựng 181 căn nhà Đại đoàn kết, với tổng giá trị lên đến 8,26 tỷ đồng. Các xã như An Nông, Văn Giáo, An Hảo, Vĩnh Trung, Tân Lập, Tịnh Biên… đều là những địa phương được hưởng lợi từ chương trình, giúp các gia đình có nơi ở ổn định, an toàn.

Bên cạnh đó, chương trình còn hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp, giúp người dân cải thiện thu nhập. Các mô hình trồng cây ăn trái, chăn nuôi gia súc và nuôi trồng thủy sản đã được phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy nền nông nghiệp bền vững. Dự án cũng đặc biệt chú trọng đến việc cấp đất sản xuất cho các hộ dân tộc thiểu số, nâng cao chất lượng sống và giảm nghèo bền vững.

Vấn đề quan tâm hiện nay tại huyện Tịnh Biên là thiếu nước sạch. Dự án đã giúp xây dựng và nâng cấp hệ thống cấp nước sinh hoạt cho hàng nghìn hộ dân tại các xã vùng cao như An Nông, Văn Giáo, Tịnh Biên. Hệ thống này không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu các bệnh tật liên quan đến nguồn nước ô nhiễm.

Còn tại xã Châu Phong, thuộc thị xã Tân Châu, nơi có đông đồng bào dân tộc Chăm sinh sống, cũng là một trong những địa phương được hưởng lợi nhiều từ Dự án 1. Chương trình đã hỗ trợ cấp đất ở và xây dựng nhà ở kiên cố cho hàng trăm hộ dân gặp khó khăn về chỗ ở.

Các hộ gia đình dân tộc Chăm tại Châu Phong đã được cấp đất ở mới, giúp họ ổn định cuộc sống. Những ngôi nhà tạm bợ, dột nát đã được thay thế bằng những ngôi nhà khang trang, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo trong xã.

Châu Phong cũng được hỗ trợ phát triển các mô hình nông nghiệp bền vững. Các mô hình trồng cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi gia súc đã giúp người dân tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống. Chính sách hỗ trợ này không chỉ giúp người dân cải thiện đời sống mà còn thúc đẩy nền nông nghiệp phát triển.

Vấn đề thiếu nước sạch cho sinh hoạt tại các khu vực xa trung tâm xã cũng đã được giải quyết nhờ vào dự án. Hệ thống cấp nước sinh hoạt mới đã giúp hàng nghìn hộ gia đình tiếp cận

Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 - Dự án 1 đã mang lại những thay đổi sâu rộng và tích cực cho các huyện, xã vùng sâu, vùng xa của tỉnh An Giang. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ về nhà ở, đất sản xuất, cơ sở hạ tầng và nước sạch, đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số đã có sự cải thiện rõ rệt. Những kết quả này không chỉ giúp xóa đói giảm nghèo mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của tỉnh, nâng cao chất lượng cuộc sống và mở ra những cơ hội mới cho các cộng đồng dân tộc thiểu số.

Với sự nỗ lực không ngừng của chính quyền các cấp, sự chung tay của cộng đồng và các chương trình hỗ trợ từ Nhà nước, An Giang đang dần vượt qua khó khăn và phát triển mạnh mẽ. Tỉnh phấn đấu đến năm 2029, thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số sẽ đạt một nửa mức bình quân chung của tỉnh, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 2%. Cơ sở hạ tầng tại các xã, phường, thị trấn sẽ được cải thiện toàn diện, với đường giao thông được cứng hóa, điện lưới quốc gia và nước sạch đến tận từng hộ gia đình. Đồng thời, tỷ lệ lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề, có thu nhập ổn định sẽ tăng lên, trong đó có ít nhất 50% là lao động nữ. Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm mạnh hàng năm, không còn các xã, ấp đặc biệt khó khăn, và hơn 90% xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Những bước đi vững chắc của Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 không chỉ giúp An Giang đạt được những mục tiêu phát triển quan trọng mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Chương trình sẽ tiếp tục là động lực giúp tỉnh An Giang giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số, tạo ra một tương lai tươi sáng và bền vững cho tất cả cộng đồng.

PHÚ VĂN HẲN -  Tiến sĩ, nguyên Phó Viện trưởng

Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ