Chương trình mục tiêu quốc gia 1719: Nâng cao đời sống cho đồng bào dân tộc

Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 là một trong những chiến lược quan trọng mà Chính phủ Việt Nam triển khai để thúc đẩy giảm nghèo bền vững tại các vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi, nơi sinh sống chủ yếu của các đồng bào dân tộc thiểu số. Đây không chỉ là một chương trình phát triển kinh tế đơn thuần mà còn là một cam kết mạnh mẽ nhằm bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, cải thiện chất lượng đời sống cho những cộng đồng khó khăn. Mục tiêu của Chương trình là kết hợp giữa phát triển kinh tế với các hoạt động nâng cao đời sống xã hội, đồng thời cải thiện hạ tầng cơ sở vật chất, từ đó giúp người dân nâng cao thu nhập và cải thiện điều kiện sống, góp phần giảm nghèo bền vững.

Dự án 1 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 tập trung vào việc nâng cao cơ sở hạ tầng ở các địa phương đặc biệt khó khăn, phát triển các ngành nghề truyền thống, đồng thời hỗ trợ giáo dục và bảo vệ các giá trị văn hóa đặc trưng của đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong năm 2024, tỉnh Hòa Bình đã được phân bổ một nguồn ngân sách lên đến 2.963,5 tỷ đồng để triển khai các hoạt động trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu quốc gia này. Nguồn vốn được phân bổ từ nhiều nguồn khác nhau: Ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp cho Chương trình xây dựng nông thôn mới là 161,706 tỷ đồng, bao gồm cả vốn đầu tư phát triển và vốn sự nghiệp. Bên cạnh đó, tỉnh Hòa Bình huy động thêm nguồn vốn từ các cấp ngân sách địa phương, các chương trình, dự án hỗ trợ nông thôn và vốn tín dụng, với tổng giá trị lên đến hơn 2.800 tỷ đồng. Ngoài ra, tỉnh cũng có kế hoạch huy động 60 tỷ đồng từ các nguồn vốn hợp pháp khác.

Điều đặc biệt của việc triển khai nguồn vốn này là sự tập trung vào các xã đặc biệt khó khăn, nơi tình trạng nghèo đói và thiếu thốn về cơ sở hạ tầng vẫn còn nghiêm trọng. Các địa phương này chủ yếu phụ thuộc vào sản xuất nông - lâm nghiệp nhỏ lẻ, thiếu tính liên kết và không có nền tảng để phát triển các sản phẩm hàng hóa. Mục tiêu của chương trình không chỉ là hỗ trợ kinh tế mà còn tạo ra các điều kiện thuận lợi cho sự phát triển toàn diện về giáo dục, y tế, cũng như bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc. Đặc biệt, Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 còn nhằm tạo ra một sự thay đổi mạnh mẽ trong đời sống của người dân vùng cao, từ việc cải thiện cơ sở hạ tầng, mở rộng các dịch vụ công cộng đến việc nâng cao chất lượng giáo dục và chăm sóc sức khỏe.

Tại tỉnh Hòa Bình, với 145/151 xã, phường, thị trấn nằm trong diện vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó có 59 xã đặc biệt khó khăn, chương trình đã thực sự tạo ra cơ hội để cải thiện điều kiện sống cho người dân. Tại đây, tỷ lệ nghèo còn cao, hạ tầng giao thông, điện, nước sinh hoạt chưa phát triển đồng bộ, và người dân phần lớn vẫn phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp đơn thuần. Những khó khăn này khiến việc phát triển kinh tế - xã hội gặp rất nhiều trở ngại. Tuy nhiên, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình, tỉnh đã đề ra mục tiêu rõ ràng và đầy tham vọng: giảm 50% số xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn vào năm 2025 và đến năm 2030, không còn xã, thôn, bản nào thuộc diện đặc biệt khó khăn.

Mục tiêu này không chỉ tạo ra cơ hội thay đổi về mặt cơ sở hạ tầng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng dân cư các dân tộc thiểu số, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và đảm bảo an sinh xã hội. Với việc tập trung vào các yếu tố cơ bản như giáo dục, y tế, phát triển kinh tế hộ gia đình thông qua các mô hình sản xuất liên kết và xây dựng cộng đồng, chương trình đang mở ra một tương lai tươi sáng hơn cho các vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là các vùng miền núi nơi người dân còn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc cải thiện cuộc sống.

Chương trình này không chỉ là một bước tiến quan trọng trong việc giảm nghèo mà còn là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của Chính phủ và các cấp lãnh đạo tỉnh Hòa Bình trong việc thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, đặc biệt là giữa các khu vực đô thị và nông thôn, miền núi. Đạt được những mục tiêu này sẽ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho đồng bào các dân tộc thiểu số, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của địa phương trong những năm tới.

Trong năm 2024, tỉnh Hòa Bình được phân bổ tổng vốn kế hoạch lên đến 2.963,5 tỷ đồng để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó, Ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp cho Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là: 161,706 tỷ đồng (vốn đầu tư phát triển: 123,035 tỷ đồng, vốn sự nghiệp: 38,671 tỷ đồng); nguồn ngân sách cấp tỉnh, cấp huyện: 214,445 tỷ đồng; nguồn vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án thực hiện trên địa bàn nông thôn của tỉnh: 527,416 tỷ đồng; vốn tín dụng: 2.000 tỷ đồng; vốn huy động từ các nguồn hợp pháp khác: 60 tỷ đồng. Việc triển khai nguồn vốn này tập trung vào các xã đặc biệt khó khăn, góp phần giảm thiểu khoảng cách phát triển giữa các khu vực.

Công trình cứng hóa đường nội xóm Tân Sơn, xã Toàn Sơn, huyện Đà Bắc (Hòa Bình) được triển khai từ Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội đồng bào thiểu số và miền núi. Ảnh: TTXVN

Hiện nay, Hòa Bình có 145/151 xã, phường, thị trấn thuộc diện vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó có 59 xã đặc biệt khó khăn, nơi mà tỷ lệ nghèo và thiếu thốn về cơ sở hạ tầng vẫn còn rất cao. Địa phương này đối diện với nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội, từ hạn chế về hạ tầng, đến việc người dân chủ yếu dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp nhỏ lẻ, không có tính hàng hóa.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình, mục tiêu giảm 50% số xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn vào năm 2025, và đến năm 2030 không còn xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn đã được đặt ra. Những mục tiêu này không chỉ thúc đẩy sự phát triển đồng bộ mà còn mở ra cơ hội cho sự thay đổi mạnh mẽ trong đời sống của đồng bào các dân tộc.

Kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia tại các huyện vùng cao

Trong bối cảnh Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 đang được triển khai mạnh mẽ tại nhiều địa phương vùng cao, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình đã trở thành một điển hình về việc thực hiện thành công những mục tiêu phát triển bền vững. Mai Châu là huyện miền núi với tỷ lệ dân số đồng bào dân tộc thiểu số chiếm đến 88%, điều này đã đặt ra nhiều thách thức trong việc cải thiện đời sống, nâng cao mức sống cho người dân. Tuy nhiên, với sự quyết tâm và sự lãnh đạo đúng đắn, Mai Châu đã biến những thách thức thành cơ hội, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như phát triển hạ tầng, giáo dục, y tế và nâng cao chất lượng sinh kế cho cộng đồng dân tộc thiểu số.

Một trong những thành tựu đáng kể của huyện Mai Châu là việc cải thiện cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông. Chương trình đã giúp huyện đạt được kết quả nổi bật là 100% các xã đều có đường ô tô đến trung tâm. Việc kết nối giao thông không chỉ giúp người dân dễ dàng di chuyển mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa, nâng cao khả năng giao thương và thúc đẩy phát triển kinh tế. Ngoài ra, một trong những yếu tố quan trọng trong việc nâng cao đời sống cho người dân là việc cung cấp điện lưới quốc gia. Đến nay, gần 100% hộ dân tại Mai Châu đã được sử dụng điện lưới, giúp giảm bớt khó khăn trong sinh hoạt và nâng cao chất lượng cuộc sống. Cùng với đó, chương trình đã giúp hầu hết các hộ dân có nước sinh hoạt hợp vệ sinh, một yếu tố quan trọng trong việc cải thiện điều kiện sống và bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Không chỉ chú trọng đến hạ tầng, Mai Châu còn tập trung vào việc phát triển giáo dục và y tế. Các trường học, đặc biệt là các trường mầm non và tiểu học, đã được nâng cấp và cải tạo, tạo điều kiện học tập tốt hơn cho các thế hệ trẻ. Cùng với đó, các cơ sở y tế cũng được cải thiện, giúp người dân tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe dễ dàng hơn. Những sự thay đổi này không chỉ giúp giảm tỷ lệ bệnh tật mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề sức khỏe, giúp người dân duy trì một cuộc sống khỏe mạnh hơn.

Huyện Mai Châu cũng đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ sinh kế cho người dân, đặc biệt là các mô hình sản xuất nông - lâm nghiệp theo hướng hàng hóa, gắn với thị trường. Các mô hình giảm nghèo như hỗ trợ vốn vay, đào tạo nghề và khuyến khích phát triển các ngành nghề phụ, đặc biệt là du lịch cộng đồng, đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân. Nhờ đó, thu nhập của các hộ gia đình ở Mai Châu đã có sự cải thiện đáng kể, đồng thời góp phần giảm tỷ lệ nghèo đói trong khu vực.

Cùng với Mai Châu, huyện Đà Bắc, một trong 22 huyện nghèo nhất cả nước, cũng đang ghi nhận những bước tiến vượt bậc trong việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia 1719. Đà Bắc gặp nhiều khó khăn do địa hình đồi núi, giao thông hạn chế, và dân cư chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương và sự hỗ trợ từ các chương trình, dự án, huyện đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác giảm nghèo và phát triển hạ tầng.

Tính đến nay, huyện Đà Bắc đã cơ bản hoàn thiện hệ thống giao thông nông thôn. Hơn 99% các tuyến đường giao thông đến các thôn, xóm đã được cứng hóa, giúp kết nối các khu vực vùng sâu, vùng xa với trung tâm huyện, tạo điều kiện cho việc đi lại và vận chuyển hàng hóa được thuận lợi hơn. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, đồng thời mở rộng cơ hội tiếp cận các dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế cho người dân vùng cao.

Ngoài ra, các chính sách giảm nghèo tại Đà Bắc cũng đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Chương trình hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, xây dựng nhà ở cho các hộ gia đình nghèo và tạo việc làm cho lao động nông thôn đã giúp hàng nghìn gia đình cải thiện thu nhập và ổn định cuộc sống. Các mô hình sản xuất nông - lâm nghiệp, chăn nuôi, trồng trọt đã được cải tiến và ứng dụng khoa học kỹ thuật, giúp người dân nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Đồng thời, các chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn cũng đã giúp người dân tiếp cận với những nghề mới, mở ra nhiều cơ hội việc làm, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, chế biến nông sản, thủ công mỹ nghệ.

Tầm nhìn phát triển bền vững: Những kỳ vọng từ Chương trình mục tiêu quốc gia 1719

Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 không chỉ là một sáng kiến cấp quốc gia nhằm giảm nghèo mà còn là một chiến lược dài hạn giúp các tỉnh miền núi, đặc biệt là Hòa Bình thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. Với những cam kết mạnh mẽ và quyết tâm từ chính quyền và người dân, Hòa Bình đang từng bước hiện thực hóa các mục tiêu quan trọng về phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong việc giảm nghèo và nâng cao chất lượng sống cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Hòa Bình xác định rằng phát triển bền vững không chỉ đơn thuần là việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn là sự thay đổi đồng bộ trong các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, bảo vệ môi trường và phát huy bản sắc văn hóa. Đến năm 2030, tỉnh phấn đấu đạt được mục tiêu 100% hộ dân ở các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận điện lưới quốc gia hoặc các nguồn điện phù hợp. Đây là một mục tiêu mang tính bước ngoặt, vì điện lưới không chỉ cải thiện đời sống sinh hoạt của người dân mà còn tạo ra nền tảng cho phát triển sản xuất, thương mại, và các dịch vụ công cộng, từ đó giúp tăng trưởng kinh tế địa phương. Đặc biệt, tỉnh triển khai các giải pháp phù hợp để tiếp cận năng lượng tái tạo ở những khu vực còn khó khăn, đảm bảo rằng không có hộ dân nào bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.

Bên cạnh việc cải thiện hạ tầng cơ sở, Hòa Bình cũng chú trọng vào việc phát triển các ngành kinh tế bền vững, đặc biệt là du lịch và thương mại, gắn với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Du lịch cộng đồng, gắn với phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc như Mường, Thái, Mông… sẽ không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần gìn giữ và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống. Việc phát triển du lịch bền vững sẽ giúp Hòa Bình trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước, đồng thời giúp tạo ra việc làm và tăng thu nhập cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong giai đoạn 2026 - 2030, Hòa Bình dự báo sẽ tiếp tục đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các công trình giao thông, nước sạch, và các cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất. Việc cải thiện điều kiện sống cho người dân, bao gồm nâng cao chất lượng nhà ở, bảo vệ môi trường và xây dựng các khu dân cư kiểu mẫu, sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển bền vững. Song song với đó, Hòa Bình cũng sẽ tập trung vào phát triển sản xuất, đặc biệt là hỗ trợ các mô hình kinh tế hiệu quả như nông nghiệp hữu cơ, sản xuất sạch, gắn với thị trường tiêu thụ ổn định. Những mô hình này sẽ giúp tạo ra sản phẩm chất lượng cao, giảm sự phụ thuộc vào sản xuất tự cung tự cấp, và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm nông sản của tỉnh.

Một yếu tố quan trọng không thể thiếu trong quá trình phát triển bền vững của Hòa Bình là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Chính sách đào tạo nghề và hỗ trợ phát triển nghề nghiệp cho người dân, đặc biệt là lao động nông thôn, sẽ được đẩy mạnh. Việc đầu tư vào giáo dục, đào tạo nghề và phát triển kỹ năng cho lực lượng lao động là yếu tố quan trọng để tạo ra lực lượng lao động có tay nghề cao, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế hiện đại. Đồng thời, việc này cũng giúp người dân có cơ hội nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 không chỉ mang lại những giải pháp ngắn hạn, mà còn là nền tảng vững chắc để Hòa Bình phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Những kết quả đạt được trong những năm qua sẽ tạo đà cho tỉnh tiếp tục tiến bước vững chắc, đưa Hòa Bình từ một “vùng lõi nghèo” trở thành một điểm sáng về phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực miền núi. Chương trình này góp phần quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đưa Hòa Bình trở thành một tỉnh phát triển, có đời sống cao, nền kinh tế đa dạng và bền vững, với chất lượng cuộc sống của người dân được nâng cao đáng kể.

Với tầm nhìn dài hạn và chiến lược phát triển bài bản, Hòa Bình đang nỗ lực không chỉ để thoát nghèo mà còn để trở thành một mẫu hình về phát triển bền vững, trong đó mọi người dân đều có cơ hội vươn lên và hưởng lợi từ sự phát triển chung của xã hội. Sự kết hợp giữa việc phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và gìn giữ các giá trị văn hóa dân tộc là yếu tố then chốt giúp Hòa Bình đạt được mục tiêu phát triển bền vững, tạo dựng một tương lai thịnh vượng cho thế hệ mai sau.

CHỬ VĂN THUNG - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế,

Ủy ban Dân tộc