Nhận thức rõ tư tưởng “lấy dân làm gốc” và vận dụng sáng tạo học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”; Đảng xác định, đại đoàn kết dân tộc vừa là mục tiêu, vừa là nhiệm vụ hàng đầu, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt đường lối cách mạng của Đảng. Sứ mệnh lịch sử của Đảng là thức tỉnh, tập hợp, hướng dẫn nhằm chuyển những nhu cầu, đòi hỏi khách quan, chính đáng nhưng mang tính tự phát của quần chúng thành sự tự giác, có tổ chức trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc vì độc lập dân tộc, vì tự do cho Nhân dân và hạnh phúc cho mọi người dân Việt Nam ở trong và ngoài nước.

Từ năm 1986 đến nay, thực hiện đường lối đổi mới đúng quy luật, đầy sáng tạo, hợp lòng dân, Đảng, Nhà nước đã có nhiều đổi mới trong việc ban hành các chủ trương, chính sách về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại... giải quyết các mối quan hệ lợi ích, tạo sự đồng thuận trong xã hội; từng bước đáp ứng quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân, động viên toàn dân thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị quan trọng về đại đoàn kết toàn dân tộc, về công tác dân tộc, về tôn giáo, về người Việt Nam ở nước ngoài, từng bước được thể chế hóa thành luật, pháp lệnh, chính sách thể hiện rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân tộc; về thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, nhất là dân chủ ở cơ sở và dân chủ trong kinh tế, tôn trọng những ý kiến khác nhau, miễn là không trái với lợi ích chung.

Sinh hoạt dân chủ trong các cơ quan dân cử như Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, trong Mặt trận và các tổ chức đoàn thể có nhiều tiến bộ đã đáp ứng được quyền và lợi ích của Nhân dân; phát huy truyền thống đoàn kết, yêu nước, ý thức tự tôn dân tộc của Nhân dân cả nước vượt qua bao khó khăn, thách thức, giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nhiều dự án về phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của Nhà nước được ban hành nhằm chăm lo đời sống cho Nhân dân đã thực hiện có kết quả, như: Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững. Quyền làm chủ của Nhân dân trong tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội được thể chế hóa, đã từng bước được phát huy; chính quyền ở nhiều cấp, nhiều địa phương đã thực sự có chuyển biến trong nhận thức và hành động. Về quan hệ với Nhân dân theo phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” trong thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở đã góp phần quan trọng vào việc động viên các tầng lớp nhân dân hăng hái tham gia thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố an ninh, quốc phòng.

Khối liên minh công - nông - trí thức, nền tảng của khối đại đoàn kết tiếp tục được củng cố ngày càng vững chắc, tin tưởng và đi theo đường lối của Đảng, thực hiện đường lối đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đời sống của Nhân dân được cải thiện rõ rệt; hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố và tăng cường; độc lập, chủ quyền quốc gia, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ và chế độ xã hội chủ nghĩa được giữ vững; vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao; sức mạnh tổng hợp của đất nước được tăng lên gấp nhiều lần, tạo tiền đề cho Nhân dân ta tiếp tục phấn đấu xây dựng nền tảng để sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.

Các phong trào, các cuộc vận động do Mặt trận Tổ quốc, các ngành, địa phương đề xướng đã được đông đảo Nhân dân tự nguyện tham gia, thu hút nhiều đối tượng, mang tính toàn dân, toàn diện và tính thiết thực như: Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư” nay là cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” và Quỹ “Vì người nghèo” do Mặt trận khởi xướng và chủ trì là những phong trào có ý nghĩa chính trị, kinh tế, xã hội rộng lớn với phương châm “lấy sức dân để xây dựng cuộc sống cho dân” được các tầng lớp nhân dân hưởng ứng tham gia tích cực.

Đại biểu tại Hội nghị Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ 18, khoá IX. ẢNH: QUANG VINH

Các tổ chức thành viên của Mặt trận ngày càng đông đảo hơn, nhất là các hội quần chúng đã ngày càng phát triển rộng rãi, đa dạng, có tôn chỉ, mục đích rõ ràng, hoạt động thiết thực và bổ ích, có tác dụng tập hợp, động viên quần chúng, góp phần tăng cường đoàn kết trong Nhân dân, phục vụ cho việc thực hiện chủ trương, chính sách và các chương trình phát triển kinh tế - xã hội. Các tầng lớp nhân dân, đồng bào các dân tộc thiểu số, các tôn giáo ủng hộ đường lối đổi mới, tham gia có hiệu quả các phong trào thi đua lao động sản xuất, xoá đói giảm nghèo, làm giàu chính đáng, uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa. Với mức độ khác nhau, các phong trào do Mặt trận, đoàn thể phát động đều có tác dụng giáo dục, tập hợp, động viên Nhân dân tăng cường đoàn kết, thương yêu đùm bọc, giúp đỡ nhau về những vấn đề thiết thực của cuộc sống, nhất là trong những lúc gặp thiên tai, khó khăn, hoạn nạn.

Đặc biệt, trong cuộc chiến chống Covid-19, sức mạnh đoàn kết của dân tộc Việt Nam một lần nữa được khẳng định. Ngay từ đầu, nhận thức được tính cấp bách, nguy hiểm của đại dịch nên Đảng, Chính phủ ta đã nêu cao tinh thần “chống dịch như chống giặc”, chống dịch là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc chung tay bảo vệ sức khỏe và tính mạng của Nhân dân. Từ đó, sớm kêu gọi toàn thể Nhân dân cả nước quyết liệt, đoàn kết một lòng, tạo nên sức mạnh tập thể, cùng nhau đẩy lùi dịch bệnh với quyết tâm cao và nỗ lực lớn.

Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc ở khu dân cư được tổ chức hàng năm với nhiều đổi mới, sáng tạo, đã trở thành đợt sinh hoạt chính trị văn hóa trong các tầng lớp nhân dân. Đây là dịp tôn vinh các tập thể, cá nhân người tốt việc tốt, những điển hình tiên tiến, các nhân tố mới trên các lĩnh vực của đời sống xã hội; thăm hỏi, giúp đỡ các gia đình chính sách, người có hoàn cảnh khó khăn, góp phần đưa chủ trương, nghị quyết của Đảng vào cuộc sống, phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh xã hội, xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh, phát huy và giữ gìn bản sắc văn hóa của cộng đồng dân cư.

Các phong trào có quy mô toàn quốc và mang tính toàn dân, được Nhân dân tự nguyện tham gia ngày càng nhiều và có nội dung thiết thực, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xây dựng quan hệ sản xuất mới, tạo việc làm, khuyến khích làm giàu hợp pháp, xóa đói giảm nghèo, xây dựng cơ sở hạ tầng... Với những mức độ khác nhau, các phong trào đều có ý nghĩa giáo dục, tập hợp, động viên Nhân dân tăng cường đoàn kết, thương yêu, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau.

Tuy nhiên trên con đường đổi mới, hội nhập khu vực và quốc tế, chúng ta còn phải vượt qua nhiều khó khăn, thử thách lớn, như: nước ta chưa thoát hẳn ra khỏi ngưỡng cửa của sự nghèo nàn, lạc hậu, tăng trưởng kinh tế chưa ổn định và thiếu bền vững, tỷ lệ thất nghiệp còn cao; chính sách đổi mới và mở cửa bên cạnh những tích cực cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp như phân tầng xã hội, phân hóa giàu nghèo, tệ nạn xã hội và chưa đẩy lùi được nạn tham nhũng, lãng phí; lối sống ích kỷ cùng với những thói hư, tật xấu đang có nguy cơ lây lan trong xã hội.

Trong khi đó, nhiều chính sách phát triển kinh tế - xã hội còn có những bất cập, việc triển khai thực hiện còn nhiều vướng mắc, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, chưa đồng bộ, cơ chế quản lý còn nhiều hạn chế cần khắc phục, sửa đổi... Những khó khăn, thách thức hàng ngày, hàng giờ làm ảnh hưởng đến khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát sinh những mâu thuẫn lớn, nhỏ ở một số địa phương trên địa bàn cả nước như các vấn đề liên quan đến thu hồi đất đai, ô nhiễm môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm… nếu không được phát hiện, xử lý kịp thời và đúng đắn sẽ có khả năng gây ra những hậu quả khó lường.

Các vấn đề dân tộc, tôn giáo được các thế lực thù địch tận dụng để gây chia rẽ phá hoại khối đoàn kết các dân tộc, các tôn giáo. Các vấn đề về lãnh thổ, biển đảo cũng là những thách thực đối với cả dân tộc trong hiện tại và tương lai. Để củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ mới, phát huy những thành tựu đã đạt được, khắc phục những vấn đề đặt ra, thiết nghĩ hệ thống chính trị các cấp từ Trung ương đến cơ sở cần thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp cụ thể như sau:

Thứ nhất, các cấp ủy Đảng phải phát huy đầy đủ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân tộc nhằm giải quyết hiệu quả những vấn đề mới nảy sinh trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo.

Phát huy mạnh mẽ mọi nguồn lực, mọi tiềm năng sáng tạo của Nhân dân để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” làm điểm tương đồng; tôn trọng những điểm khác biệt không trái với lợi ích chung của quốc gia - dân tộc; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống yêu nước, nhân nghĩa, khoan dung để tập hợp, đoàn kết mọi người Việt Nam ở trong và ngoài nước, tăng cường quan hệ mật thiết giữa Nhân dân với Đảng, Nhà nước, tạo sinh lực mới của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Thứ hai, tăng cường phối hợp giữa chính quyền với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp thực hiện công tác dân vận theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Củng cố tăng cường đoàn kết Nhân dân trên cơ sở gắn chặt với việc bảo đảm các lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, gắn quyền lợi với nghĩa vụ trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng. Tuyên truyền, vận động Nhân dân tuân thủ pháp luật để Nhân dân thật sự là người chủ, thật sự làm chủ như Hiến pháp đã quy định. Người đứng đầu các cơ quan, tổ chức công quyền phải chủ động, thường xuyên tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với Nhân dân, lắng nghe ý kiến đóng góp của Nhân dân.

Cần thực hiện triệt để Quy định số 101-QĐ/TW của Ban Bí thư khóa XI về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp”; Quy định số 08-QĐi/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”. Cán bộ, đảng viên phải xung phong, gương mẫu học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhất là về đoàn kết và xây dựng Đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh để Nhân dân học tập và làm theo.

Thứ ba, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội cần không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động để góp phần làm cho mối liên hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân luôn luôn bền chặt trên cơ sở phối hợp thống nhất hành động hiệu quả, tránh kiểu hành chính, dập khuôn, máy móc; đa dạng hóa các hình thức tập hợp Nhân dân hướng mạnh các hoạt động về cơ sở, nâng cao chất lượng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội; chăm lo và bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và các giai tầng, các giới trong toàn dân tộc; làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, hiểu biết về đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Nhà nước.

Tăng cường giám sát, phản biện để tạo sự đồng thuận, nhất trí cao trong các tầng lớp nhân dân, phát huy vai trò của Nhân dân trong tổ chức lấy ý kiến đóng góp cho các chủ trương, chính sách của Đảng và của cấp ủy, chính quyền các địa phương, nhất là những vấn đề hệ trọng, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân; thực hiện tốt vai trò chủ trì hiệp thương, phân công, phối hợp các tổ chức thành viên trong thực hiện giám sát và phản biện xã hội; cần huy động tối đa các nhà khoa học, những chuyên gia đầu ngành liên quan đến từng lĩnh vực để lấy ý kiến phản biện, đóng góp ý kiến, bổ sung, sửa đổi các văn bản, hoàn thiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước cho phù hợp với quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân.

Thứ tư, tiếp tục phát huy tính chủ động, sáng tạo, sức mạnh vật chất, tinh thần của Nhân dân thông qua công tác vận động Nhân dân tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và củng cố mối quan hệ đoàn kết toàn dân tộc; tạo ra cơ chế để mọi người đồng thuận với nhau và đồng thuận với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước trong từng nhiệm vụ, từng giai đoạn phát triển của đất nước; tạo điều kiện để mỗi người dân đều được tôn trọng, có quyền bình đẳng như nhau, cùng tích cực phấn đấu xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho gia đình và xã hội.

Thứ năm, tăng cường phối hợp với hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở thực hiện tốt chính sách dân tộc, chính sách tôn giáo, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần, phát huy bản sắc văn hoá và truyền thống tốt đẹp của đồng bào các dân tộc, giá trị đạo đức của các tôn giáo; phát huy vai trò của người tiêu biểu gương mẫu đi đầu trong đồng bào các dân tộc thiểu số và các chức sắc tôn giáo để vận động đồng bào các dân tộc, các tôn giáo đồng thuận và thực hiện tốt các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước; phản bác lại những luận điệu sai trái của các thế lực thù địch nhằm chia rẽ khối đoàn kết giữa các dân tộc và các tôn giáo.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên các cấp cần tăng cường thực hiện hiệu quả công tác dân tộc, công tác tôn giáo, công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài nhằm tuyên truyền sâu rộng để mọi tầng lớp nhân dân nhận thức rõ âm mưu thâm độc của các thế lực thù địch đang lợi dụng tuyên truyền xuyên tạc đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân tộc, tôn giáo, công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài; về chính sách xã hội, chính sách đối với văn nghệ sĩ, trí thức... nhằm chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc.

Nguyễn Hữu Dũng - Tiến sĩ, Phó Chủ tịch

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam