Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ra mắt Đại hội. Ảnh: VGP

Cơ sở lý luận và thực tiễn về cán bộ và công tác cán bộ của Đảng

Trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, việc lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ cán bộ luôn được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm. Sinh thời, Người chỉ rõ: “Cán bộ và công tác cán bộ là cái gốc của mọi công việc”1. “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”2. Bởi vậy, công tác cán bộ có những yêu cầu rất cụ thể và rõ ràng: Một là, phải hiểu rõ và đánh giá đúng cán bộ. Hai là, phải cất nhắc cán bộ một cách đúng đắn, chuẩn xác. Khi cất nhắc một cán bộ, cần phải xét rõ người đó có gần gũi quần chúng, có được quần chúng tin cậy và mến phục không. Lại phải xem người ấy xứng với việc gì. “Nếu người có tài mà dùng không đúng tài của họ, cũng không được việc”3. Vì vậy, người đứng đầu các tổ chức đảng, phải mạnh dạn đề bạt, bổ nhiệm cán bộ có đức, có tài vào các cương vị cần thiết để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đặt ra. Ba là, phải khéo dùng cán bộ - Không có ai cái gì cũng tốt, cái gì cũng hay. Vì vậy, chúng ta phải khéo dùng người, sửa chữa những khuyết điểm cho họ, giúp đỡ ưu điểm của họ. Khéo dùng cán bộ thể hiện ở chỗ biết kết hợp các thế hệ, các loại cán bộ một cách đúng đắn. Khi dùng cán bộ phải hết sức khách quan, công tâm, chống tư tưởng địa phương chủ nghĩa, “óc bè phái, óc hẹp hòi”. Bốn là, phải giúp đỡ cán bộ cho đúng - “Phải luôn luôn dùng lòng thân ái mà giúp đỡ, lãnh đạo cán bộ. Giúp họ sửa chữa những chỗ sai lầm. Khen ngợi họ lúc họ làm được việc. Và phải luôn luôn kiểm soát cán bộ”4. Chớ nên thành kiến, xa lánh những cán bộ có thiếu sót, khuyết điểm.

Người cán bộ lãnh đạo cách mạng phải là người có cả phẩm chất và năng lực hay nói cách khác là người có cả đức và tài. “Nếu không có đạo đức cách mạng thì có tài cũng vô dụng”5. Người cán bộ của Đảng phải là người luôn kiên định lập trường giai cấp; không có những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị; đạo đức lối sống; là người luôn biết đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc, của tập thể lên trên hết, trước hết; biết giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân với lợi ích của Đảng, của dân tộc, của tập thể; là người liên hệ mật thiết với Nhân dân, biết lắng nghe ý kiến của Nhân dân, tôn trọng quyền làm chủ của Nhân dân, khéo tổ chức và lãnh đạo Nhân dân; bằng lời nói và hành động của mình làm cho dân tin, dân phục, dân yêu, từ đó tuyên truyền và vận động Nhân dân một cách có hiệu quả; là người có ý thức tổ chức, kỷ luật cao, không độc đoán chuyên quyền, không lợi dụng chức quyền để tham nhũng, tiêu cực.

Thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp trong những năm qua chúng ta chưa làm tốt công tác quy hoạch, bố trí và sử dụng cán bộ; chưa nâng cao được chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo và cán bộ quản lý các cấp. Nhiều cơ quan, đơn vị chưa thực sự coi trọng và chú ý đến công tác quy hoạch cán bộ hoặc có làm quy hoạch nhưng chất lượng chưa cao, quy hoạch chưa gắn chặt chẽ với đào tạo, sử dụng và luân chuyển cán bộ. Cán bộ kế cận trong quy hoạch không được tạo điều kiện để học tập phấn đấu, tự rèn luyện, thậm chí còn nhiều trường hợp bị dèm pha, kèn cựa, cô lập, vô hiệu hoá. Sinh thời, Người đặc biệt coi trọng việc xây dựng đội ngũ cán bộ, Người coi đây là công việc gốc của Đảng. Bản lĩnh người cán bộ cách mạng là sự kết tinh những phẩm chất nhân cách ở họ, tạo nên năng lực thể hiện tính kiên định, sáng tạo, quyết làm và biết làm. Theo Bác, phải có một đội ngũ cán bộ như thế cách mạng mới thắng lợi. Người khẳng định: “Phải đào tạo một mớ cán bộ phụ trách, có gan làm việc, ham làm việc. Có thế Đảng mới thành công”6.

Tư duy mới của Đảng ta về xây dựng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Công tác cán bộ có nhiều đổi mới, đội ngũ cán bộ ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng được tăng cường, có nhiều đổi mới, đạt kết quả quan trọng; kỷ luật, kỷ cương trong Đảng được siết chặt, pháp luật Nhà nước được đề cao”7. Công tác cán bộ của Đảng đã đạt được những thành tích nhất định. Vì vậy, đã có đội ngũ cán bộ cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. Đại bộ phận cán bộ đã giữ được phẩm chất, đạo đức, có quan hệ máu thịt với Nhân dân, được Nhân dân tín nhiệm. Đó là nguồn lực to lớn hết sức quý báu cần được tôn trọng, giữ gìn và phát huy. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các cấp ủy, tổ chức đảng: “đặc biệt chú trọng, thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện với quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt và đạt được nhiều kết quả rõ rệt. Kết hợp chặt chẽ hài hòa, hiệu quả giữa xây dựng và chỉnh đốn Đảng, trong đó xây dựng Đảng được tập trung đẩy mạnh, chỉnh đốn Đảng được chú trọng tăng cường”8. Nhất là, công tác: “Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống; phòng chống tham nhũng, tiêu cực; sắp xếp tổ chức bộ máy, sát nhập đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và tinh giảm biên chế của hệ thống chính trị; đổi mới công tác cán bộ và ngăn chặn tình trạng chạy chức, chạy quyền; tăng cường kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, xử lý nghiêm những tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên vi phạm, không có vùng cấm, không có ngoại lệ”9. Kết quả đó đã góp phần rất quan trọng để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như ngày nay.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, vẫn còn một số hạn chế, khuyết điểm là: việc thể chế hóa, cụ thể hóa một số nghị quyết của Đảng còn chậm; tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu. “Một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa tiên phong, gương mẫu; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ vẫn còn diễn biến phức tạp. Tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi còn hình thức. Thực hiện trách nhiệm nêu gương, nhất là của người đứng đầu chưa tạo được sự lan tỏa sâu rộng”10. Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả ở một số nơi thực hiện thiếu quyết liệt, chưa đạt được mục đích đề ra. Đảng ta chỉ rõ: “Tinh giảm biên chế chưa thực sự gắn với nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của một số tổ chức cơ sở đảng còn thấp, chưa được củng cố kịp thời. Chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc; chưa có cơ chế bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Công tác kiểm tra ở một số nơi chưa thường xuyên, quyết liệt, thiếu trọng tâm, trọng điểm; công tác giám sát còn hẹp về phạm vi, đối tượng, kết quả chưa thực chất”11. Một số nơi, người đứng đầu chưa phát huy hết trách nhiệm, thiếu bản lĩnh, chưa gương mẫu, còn thụ động, né tránh, trông chờ vào sự chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên.

Thấm nhuần sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Đảng: công tác cán bộ là nhiệm vụ “then chốt” của vấn đề “then chốt” - công tác xây dựng Đảng, có liên quan đến sự sống còn của Đảng và vận mệnh của chế độ; cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Vì vậy, phải đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu thực sự có đức, có tài, có uy tín trong Đảng và Nhân dân. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: "Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Xây dựng, hoàn thiện chính sách phát hiện, thu hút, sử dụng nhân tài; có cơ chế bảo vệ những cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm,... đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm”12. Như vậy, nhiệm kỳ lần này Đảng ta có quan điểm tư duy đổi mới mạnh mẽ về cán bộ và công tác cán bộ, được khẳng định: đường lối, chính sách công tác cán bộ là một nội dung trọng yếu trong công tác xây dựng Đảng, bảo đảm cho công tác cán bộ đi vào nền nếp đáp ứng nhiệm vụ cả trước mắt và lâu dài. Đảng ta yêu cầu: (1) Phải hiểu rõ và đánh giá đúng cán bộ. Có như vậy mới bố trí và sử dụng đúng, mới tránh được những thiếu sót, sai lầm; mới phát huy được mặt mạnh, hạn chế được mặt yếu trong từng con người cán bộ. (2) Phải khéo dùng cán bộ. Tức là phải đặt đúng người, đúng việc vì việc mà đặt người. Khéo dùng cán bộ thể hiện ở chỗ biết kết hợp các thế hệ, các loại cán bộ một cách đúng đắn. Khi dùng cán bộ phải hết sức khách quan, công tâm, chống tư tưởng địa phương chủ nghĩa, bè phái, hẹp hòi. (3) Phải mạnh dạn đề bạt, bổ nhiệm cán bộ vào các cương vị cần thiết để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đặt ra. (4) Phải yêu thương cán bộ và tích cực giúp đỡ cán bộ sửa chữa khuyết điểm. Không thành kiến, xa lánh những cán bộ có thiếu sót, khuyết điểm.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần chỉ rõ: “Chúng ta phải có dũng khí, nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, bảo vệ cái đúng, kiên quyết can ngăn những việc làm sai, chống cho được tệ bè phái, cục bộ, cá nhân chủ nghĩa, “lợi ích nhóm” trong công tác cán bộ và cũng không để bị lợi ích nào cám dỗ, không để bị chi phối bởi quan hệ cá nhân, thân quen không trong sáng. Kiên quyết chống tham nhũng trong công tác cán bộ”.

Một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới

Để tiếp tục học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và nâng cao hiệu quả xây dựng đội ngũ cán bộ theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, cần thực hiện tốt các giải pháp cơ bản sau:

Một là, phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Đây vừa là giải pháp vừa là định hướng để phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của cán bộ, nhất là người đứng đầu. Kiên quyết đấu tranh phòng, chống có hiệu quả chủ nghĩa cơ hội, giáo điều, bảo thủ, bè phái; những biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đổi mới và nâng cao chất lượng quy hoạch. Coi trọng công tác tư tưởng; kết hợp giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược lâu dài, làm cho tư tưởng tiến bộ, tích cực có tác dụng uốn nắn những biểu hiện lệch lạc; đẩy lùi những sai trái trong công tác cán bộ.

Thực hiện nghiêm, nhất quán nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý thống nhất đội ngũ cán bộ theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với tạo môi trường, cơ chế và điều kiện để thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và bảo vệ cán bộ; phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm minh sai phạm. Tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, thường xuyên đổi mới công tác cán bộ, bảo đảm tính khách quan, đúng đắn, đồng bộ và phù hợp với tình hình thực tiễn.

Hai là, xây dựng quy hoạch cán bộ, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ theo hướng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cơ bản, lâu dài, có tính đến nhu cầu và khả năng phát triển. Kết hợp nhiều hình thức và phương pháp đào tạo (tại trường, tại chức, thông qua thực tiễn công tác, học tập, chiến đấu,…); kết hợp xây dựng đội ngũ cán bộ với xây dựng, rèn luyện đội ngũ đảng viên; kết hợp đào tạo bồi dưỡng với chăm lo chính sách cán bộ.

Làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí và sử dụng đúng cán bộ. Đây là khâu hết sức quan trọng trong công tác cán bộ. Phải lấy hiệu quả công việc làm thước đo cán bộ. Đánh giá phải trên quan điểm toàn diện, lịch sử, cụ thể và phát triển. Bố trí, sử dụng cán bộ phải căn cứ yêu cầu, nhiệm vụ, công tác đặt ra. Kết hợp chặt chẽ việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng những cán bộ đủ tiêu chuẩn với việc kiên quyết đưa ra khỏi cương vị lãnh đạo, quản lý những cán bộ thiếu về phẩm chất và năng lực ở những nơi trì trệ, yếu kém, mất đoàn kết kéo dài.

Trong tình hình hiện hay, cần coi trọng việc đánh giá đạo đức, lối sống và quan hệ với Nhân dân của cán bộ, nhất là tinh thần đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, quan liêu, tham nhũng, lãng phí. Để đổi mới công tác cán bộ hiện nay, các cấp ủy, tổ chức đảng phải công tâm, khách quan và dân chủ. Căn cứ vào kết quả đánh giá mà rút ra nhận xét, kết luận về mức độ hoàn thành nhiệm vụ, khả năng, triển vọng phát triển của từng cán bộ để bổ nhiệm, đào tạo, rèn luyện, thử thách trong thực tiễn, đồng thời đưa những người không đủ tiêu chuẩn, tha hóa, biến chất ra khỏi bộ máy lãnh đạo của Đảng.

Ba là, thực hiện tốt chế độ quản lý cán bộ, nhất là quản lý chất lượng chính trị; bảo vệ vững chắc chính trị nội bộ. Kết hợp biểu dương, khen thưởng đúng mức cán bộ có thành tích với việc kiên quyết xử lý nghiêm những cán bộ thoái hoá biến chất, vi phạm Điều lệ Đảng và pháp luật Nhà nước. Phải đào tạo, rèn luyện, thử thách mới có được cán bộ tốt. Thường xuyên làm tốt công tác giáo dục; “Phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Kiên quyết phòng chống có hiệu quả chủ nghĩa cơ hội, xét lại, giáo điều, bảo thủ, bè phái, những biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”13 trong nội bộ. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và kiểm soát chặt chẽ quyền lực của cán bộ. Nghiêm khắc nhìn nhận những thiếu sót, khuyết điểm trong công tác cán bộ ở từng cấp, từng cơ quan, đơn vị để rút ra những bài học kinh nghiệm cho thời gian tới.

Bốn là, đẩy mạnh công tác luân chuyển cán bộ để đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn. Đây vừa là giải pháp, vừa là yêu cầu trong công tác quy hoạch, luân chuyển cán bộ, chú trọng bảo đảm sự liên thông, gắn kết. Tỷ lệ cán bộ lãnh đạo và cấp uỷ là người dân tộc thiểu số, cán bộ nữ, cán bộ trẻ, việc luân chuyển bố trí một số chức danh cán bộ lãnh đạo không là người địa phương. Bởi vậy, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị yêu cầu tiếp tục thực hiện việc bố trí một số chức danh lãnh đạo, quản lý ở cấp tỉnh, cấp huyện không là người địa phương. Thực hiện việc phân công cán bộ trong quy hoạch các chức danh cấp chiến lược đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo chủ chốt ở các địa bàn, lĩnh vực quan trọng, vùng đồng bào dân tộc, vùng có nhiều khó khăn để đào tạo, thử thách, tích lũy kinh nghiệm lãnh đạo, quản lý.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị về đổi mới mạnh mẽ, toàn diện công tác cán bộ, “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ. Nâng cao bản lĩnh chính trị, trí tuệ, sự gương mẫu, tinh thần vì Nhân dân phục vụ của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt và người đứng đầu các cấp”14. Kiên quyết đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái, đặc quyền đặc lợi, nói không đi đôi với làm… Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện tinh giảm biên chế gắn với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ công chức, viên chức theo vị trí việc làm. Nghiên cứu hoàn thiện cơ chế lựa chọn, đánh giá, sàng lọc để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức. Làm tốt công tác tư tưởng; giải quyết kịp thời chế độ, chính sách đối với các trường hợp do ảnh hưởng trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giảm biên chế. Đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chi Minh”.

Chú thích:

1,2,3,4,6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, Tập 5, tr.280, 301, 314, 320.

5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, Tập 14, tr.8.

7,8,9,10,11,12,13,14. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, Tập II, tr.218-232.

Nguyễn Mạnh Hùng

Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Tổng cục Công nghiệp Bộ Quốc phòng