Soi rọi trong thực tế công tác dân vận hiện nay, việc nhắc lại, quán triệt sâu sắc và thực hành được yêu cầu “dân vận khéo” chắc chắn sẽ là nội dung góp phần củng cố, hoàn thiện hệ thống chính trị, xây dựng mối quan hệ máu thịt giữa Đảng - Nhà nước với Nhân dân, thúc đẩy phát triển đất nước theo hướng bền vững.

Nhân dân vừa là mục tiêu vừa là lực lượng của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng

Ở thế kỷ XV, Nguyễn Trãi bằng khảo cứu lịch sử và trải nghiệm thực tế đã khái quát: Vận nước thịnh hay suy, mất hay còn là do sức mạnh của dân quyết định. Dân như nước, nước có thể đẩy thuyền, cũng có thể lật thuyền.

Trong lịch sử cũng như hiện tại, nhận thức đầy đủ về vai trò của dân, mặc dù không phải ai, lực lượng chính trị nào cũng đạt được, nhưng dẫu sao đó chỉ là bước khởi đầu, quan trọng hơn đối với nhà nước là tìm kiếm được những giải pháp để dưỡng dân, huy động sức dân, làm cho sức dân thực sự là “sức nước” - động lực của mọi tiến trình - từ dựng nước đến giữ nước; từ việc bảo vệ nền độc lập dân tộc đến dựng xây, phát triển đất nước.

Công tác vận động Nhân dân thường được gọi là công tác dân vận. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Dân vận là vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân không để sót một người dân nào, góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những công việc Chính phủ và Đoàn thể đã giao cho”1.

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, nhờ kế thừa những giá trị tinh hoa trong truyền thống tư tưởng của dân tộc và vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng ta luôn khẳng định và thực hành những chính sách để phát huy vai trò của nhân dân. Ngay trong giai đoạn kháng chiến, kiến quốc, trong câu kết của bài “Dân vận”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng: “Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”2. Thấm nhuần tinh thần đó, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn xác định công tác dân vận là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đối với sự nghiệp cách mạng của đất nước; là điều kiện quan trọng bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, củng cố và tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân. Đặc biệt, từ khi đổi mới (năm 1986) đến nay, Đảng ta đã ban hành nhiều quyết sách, nhờ đó công tác dân vận đã được triển khai thường xuyên, sâu rộng và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nổi bật là nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với công tác vận động nhân dân được đổi mới; nhiều chủ trương, chính sách phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo đã được thực hiện góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của các tầng lớp nhân dân; hệ thống tổ chức Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội được kiện toàn, củng cố, đổi mới phương thức hoạt động; giữ vai trò nòng cốt trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở. Đã có nhiều hình thức vận động nhân dân, tích cực tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, thúc đẩy các hoạt động đối ngoại nhân dân và công tác vận động người Việt Nam ở nước ngoài. Quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên các tổ chức hội, đoàn được chăm lo, bảo vệ; công tác tập hợp, phát triển đoàn viên, hội viên được chú trọng; công tác giáo dục thế hệ trẻ được quan tâm…

Công tác dân vận là một trong những công tác cơ bản của Đảng ta, có ý nghĩa chiến lược trong mọi thời kỳ cách mạng. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, gắn liền với từng bước trưởng thành của Đảng, dân vận và gắn bó với Nhân dân trở thành một truyền thống tốt đẹp của Đảng ta. Nghị quyết Trung ương 7 khoá XI đã nêu rõ các quan điểm của công tác dân vận:

+ Cách mạng là sự nghiệp của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; Nhân dân là chủ, Nhân dân làm chủ.

+ Động lực thúc đẩy phong trào nhân dân là phát huy quyền làm chủ, đáp ứng lợi ích thiết thực của Nhân dân; kết hợp hài hoà các lợi ích; quyền lợi phải đi đôi với nghĩa vụ công dân; chú trọng lợi ích trực tiếp của người dân; huy động sức dân phải đi đôi với bồi dưỡng sức dân; việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm, việc gì có hại cho dân thì hết sức tránh.

+ Phương thức lãnh đạo công tác dân vận của Đảng phải gắn liền với công tác xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Mọi quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phải phù hợp với lợi ích của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải gương mẫu để Nhân dân tin tưởng, noi theo.

+ Công tác dân vận là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên các đoàn thể nhân dân, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang. Trong đó, Đảng lãnh đạo, chính quyền tổ chức thực hiện, Mặt trận, đoàn thể làm tham mưu và nòng cốt.

Công tác dân vận thời gian qua đã góp phần tạo sự đồng thuận trong xã hội, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, bảo đảm quốc phòng, an ninh, ổn định chính trị, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Mặc dù phương châm “gần dân, trọng dân” luôn được Bác Hồ khẳng định và nêu gương thực hành và tất cả điều này đã thể hiện rõ trong nội dung các chuyên đề “Học tập làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, nhưng vẫn có không ít cấp ủy, chính quyền, cán bộ, công chức chỉ coi đó như là khẩu hiệu. Vẫn có tình trạng các quyết sách, những dự án, những chương trình của bộ, ban ngành, địa phương liên quan đến quốc kế, dân sinh… mà dân chưa được biết, bàn thảo, hiến kế; thậm chí khi kết thúc một công trình, một dự án, dân không biết nguồn quỹ do mình đóng góp đã được sử dụng ra sao.

Từ việc “không coi trọng ý kiến của những người bình thường” (cách nói của Bác Hồ) trong cách xây dựng, ban hành, triển khai thực hiện chính sách công, tất yếu quan liêu, xa dân. Đánh giá tình trạng này, trong các Văn kiện Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương nhiệm kỳ XII, Đảng đã chỉ ra các biểu hiện. Từ phương diện vận hành của tổ chức bộ máy quyền lực, đáng quan tâm là: “Cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả chưa cao, việc công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình còn hạn chế. Cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính chuyển biến chậm, không đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu”3; còn từ phương diện phong cách làm việc của đội ngũ cán bộ thì: “…Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý thiếu gương mẫu, uy tín thấp, quan liêu, xa dân, cá nhân chủ nghĩa, vướng vào tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm”4. Có thể nói, đó là dấu hiệu cho thấy sự “tha hoá quyền lực” đã xuất hiện. Bởi thế, ngăn ngừa và khắc phục những sai lệch, những căn bệnh nói trên là yêu cầu cấp thiết đối với các cấp lãnh đạo, quản lý, trong đó đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị hiện nay.

Thực hiện “Dân vận khéo” theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị hiện nay

Để tiếp tục phát huy những thành quả đạt được, kịp thời khắc phục, ngăn chặn những biểu hiện của bệnh quan liêu, xa dân và những khuyết tật nảy sinh từ “căn bệnh” đó, về nhận thức, tất cả mọi cá nhân dù ở cương vị nào trong toàn bộ hệ thống chính trị, đặc biệt là đối với những người nắm giữ các trọng trách cần thấu triệt những điều Bác nhắc nhở: “… bất cứ việc gì đều phải bàn bạc với dân, hỏi ý kiến và kinh nghiệm của dân, cùng với dân đặt kế hoạch cho thiết thực với hoàn cảnh địa phương, rồi động viên và tổ chức toàn dân ra thi hành”5. “Dân vận khéo” là phải tránh bệnh chủ quan, phải phát huy dân chủ. Bởi lẽ, có dân chủ mới làm cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến và có phát huy dân chủ đến cao độ thì mới động viên được tất cả lực lượng của nhân dân đưa cách mạng tiến lên.

Đó cũng là mục tiêu và yêu cầu đặt ra trong công tác dân vận mà Đảng ta đã xác định: “Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận, tăng cường quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân. Củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân đối với Đảng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc và mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân; tập hợp, vận động nhân dân thực hiện tốt các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; phát huy sức mạnh to lớn của nhân dân, tạo thành phong trào cách mạng rộng lớn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; ... Đội ngũ cán bộ, đảng viên phải thật sự tin dân, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân, có trách nhiệm với dân”6.

Theo đó, giải pháp góp phần hiện thực hoá mục tiêu, yêu cầu của công tác dân vận và cũng là cách thức để vươn tới, chạm tới “dân vận khéo” theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đó là:

Thứ nhất, tăng cường quán triệt, triển khai các chỉ thị, nghị quyết, quy chế, quy định về công tác dân vận nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền và các tổ chức trong hệ thống chính trị đối với công tác dân vận. Xác định rõ công tác dân vận là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của đoàn viên, hội viên, đoàn viên lực lượng vũ trang, thực hiện tốt cơ chế lãnh đạo công tác dân vận: Đảng lãnh đạo, chính quyền tổ chức thực hiện, Mặt trận, đoàn thể chính trị - xã hội làm tham mưu và nòng cốt.

Thứ hai, xây dựng, cụ thể hoá bởi các định chế, phản ánh mức độ “trọng dân, gần dân” của các cấp độ chủ thể lãnh đạo, quản lý. Nội dung các định chế này cần phản ánh tương đối toàn diện năng lực nắm bắt nhu cầu chính đáng của các tầng lớp nhân dân. Bàn luận dân chủ, kỹ lưỡng với dân trong quá trình xác lập những chủ trương và giải pháp triển khai thực hiện các chính sách phát triển đó. Tính đúng đắn, hiệu lực, khả thi và có hiệu quả của các quyết sách liên quan đến quốc kế dân sinh là bộ tiêu chí không chỉ phản ánh năng lực hoạch định, cụ thể hoá chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước của mọi cấp độ chủ thể có thẩm quyền, mà còn phản ánh việc “gần dân, trọng dân” của đội ngũ cán bộ, đặc biệt là phản ánh tài và đức của người có trọng trách, người đứng đầu.

Thứ ba, phát huy dân chủ, tăng cường đoàn kết giữa các dân tộc, tôn giáo. Lấy đoàn kết trong đảng bộ, chính quyền làm hạt nhân, cơ sở quan trọng để xây dựng và củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân. Thực hiện tốt Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị, đề cao trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền trong việc đối thoại, lắng nghe ý kiến, giải quyết những khó khăn, vướng mắc và nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Nâng cao tinh thần, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, công chức, mở rộng dân chủ, cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư kinh doanh, tập trung tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh ở cơ sở. Thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, tạo môi trường ổn định, sự đồng thuận trong xã hội để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ tư, hệ thống cơ quan dân vận, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội cần tập trung tham mưu cho cấp ủy lãnh đạo, chủ động phối hợp với chính quyền quán triệt, triển khai và thực hiện có hiệu quả các quyết sách của Đảng, Nhà nước. Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị-xã hội tập trung củng cố, kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng sinh hoạt, kết quả hoạt động, hiệu quả tổ chức các phong trào thi đua; dự báo, nắm chắc tình hình nhân dân, phát hiện kịp thời những vấn đề bức xúc trong xã hội, các kiến nghị, đề xuất của nhân dân để tham mưu giải quyết khi mới phát sinh ngay tại cơ sở, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị mà Nghị quyết của Đảng bộ các cấp đã đề ra.

Nguyễn Thị Tâm

PGS.TS, Học viện Chính trị khu vực III

Chú thích:

1. Hồ Chí Minh. Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, HN. 2000, t.5, tr. 698.

2. Hồ Chí Minh, sđd, tr. 700.

3. Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, HN. 2017, tr. 38-39.

4. Văn kiện Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, HN.2018, tr. 47.

5. Hồ Chí Minh, sđd, tr. 698-699.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Nxb Chính trị quốc gia. HN. 2016, tr 210.

()