Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tiếp Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris thăm Việt Nam_Ảnh: TTXVN

Hoa Kỳ đẩy mạnh can dự tích cực và toàn diện tại khu vực Đông Nam Á

Trong nửa năm đầu nhiệm kỳ, các hoạt động đối ngoại của chính quyền Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden chủ yếu tập trung vào trọng tâm xây dựng lại mối quan hệ của Hoa Kỳ với các đồng minh truyền thống cũng như định hình chính sách can dự đối với Trung Quốc. Mặc dù ngay trong bản “Định hướng tạm thời về chiến lược an ninh quốc gia”, chính quyền của Tổng thống J. Biden đã sớm khẳng định sẽ làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác với New Zealand, Singapore, Việt Nam và các quốc gia thành viên khác trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) để thúc đẩy các mục tiêu tổng quát, song trên thực tế, trước những biến động phức tạp và ngày càng khó lường của tình hình thế giới cũng như khu vực, đã có không ít quan ngại về sự tiếp cận khá muộn của chính quyền Tổng thống J. Biden đối với khu vực này.

Tuy nhiên, trong vài tháng trở lại đây, có nhiều tín hiệu cho thấy chính quyền của Tổng thống J. Biden đang bắt đầu thúc đẩy triển khai trên thực tế chính sách can dự tích cực đối với khu vực Đông Nam Á. Hoa Kỳ đã tiến hành hàng loạt chuyến thăm, tham dự các cơ chế do ASEAN chủ trì; đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ các nước trong khu vực phòng, chống dịch bệnh COVID-19 và phục hồi sau đại dịch COVID-19; coi trọng thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư với một tầm nhìn dài hạn…, qua đó nhằm tái khẳng định cam kết củng cố quan hệ với các đồng minh trong khu vực cũng như thúc đẩy hợp tác với các đối tác của Hoa Kỳ.

Qua các chuyến thăm song phương và tham dự các hoạt động đa phương, Hoa Kỳ nhấn mạnh thông điệp coi trọng quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, ủng hộ sự thống nhất, đoàn kết, vai trò trung tâm và quan điểm của ASEAN trong Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP), thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược năng động, hiệu quả với ASEAN trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, cùng xây dựng cấu trúc khu vực rộng mở, bao trùm và phát triển thịnh vượng. Chuyến thăm Singapore và Việt Nam của Phó Tổng thống K. Harris, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn diễn biến hết sức phức tạp và Hoa Kỳ hiện đang chịu nhiều áp lực về tình hình Afghanistan sau khi quân đội Hoa Kỳ rút khỏi nước này, một lần nữa thể hiện sự coi trọng của Hoa Kỳ đối với khu vực Đông Nam Á nói chung và hai đối tác có ý nghĩa chiến lược quan trọng nói riêng trong chính sách “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” (IPS) của Hoa Kỳ.

Ủy Viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tiếp Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris_Ảnh: VGP

Việt Nam là một trong những đối tác ưu tiên của Hoa Kỳ tại khu vực

Sau 26 năm bình thường hóa quan hệ (từ năm 1995), quan hệ hợp tác Việt Nam - Hoa Kỳ đã đạt được nhiều tiến triển thực chất, toàn diện, trải dài trên cả bình diện song phương và đa phương, cùng nhiều lĩnh vực hợp tác, từ chính trị - ngoại giao, kinh tế, khoa học - công nghệ cho đến quốc phòng - an ninh. Hoa Kỳ ngày càng đánh giá Việt Nam là một trong những nhân tố có tầm ảnh hưởng trong IPS, cũng như là một “mắt xích” quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu.

Thời gian qua, chính quyền của Tổng thống J. Biden đã thể hiện rõ sự coi trọng đối với Việt Nam và nỗ lực thúc đẩy mối quan hệ song phương tiếp tục phát triển. Hai nước thường xuyên duy trì tham vấn ở cấp bộ trưởng, cấp quan chức cấp cao của chính phủ. Tổng thống J. Biden đã mời lãnh đạo Việt Nam tham dự Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu được tổ chức tại Hoa Kỳ theo hình trức trực tuyến vào tháng 4-2021. Hoa Kỳ và Việt Nam cũng đã đạt thỏa thuận và sẽ thúc đẩy các tham vấn về chính sách tiền tệ theo hướng tích cực và xây dựng. Thương mại hai chiều Việt Nam - Hoa Kỳ tiếp tục có những bước phát triển mạnh mẽ. Tính đến đầu năm 2021, Hoa Kỳ chiếm khoảng 30% trong tổng số hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam và trong 7 tháng đầu năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt 53,7 tỷ USD, tăng 37,7% so với cùng kỳ năm 2020. Trong chuyến thăm Việt Nam gần đây của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin (tháng 7-2021), hai bên cũng đạt bước tiến đáng ghi nhận xoay quanh vấn đề khắc phục hậu quả sau chiến tranh, tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ của bộ đội Việt Nam... Một trong những minh chứng lạc quan nữa không thể không đề cập trong mối quan hệ song phương Việt Nam - Hoa Kỳ, đó là những hỗ trợ của Hoa Kỳ đối với Việt Nam trong vấn đề vaccine, trang thiết bị y tế và tài chính để phòng, chống dịch bệnh COVID-19.

Chuyến thăm Việt Nam của bà K. Harris mang một ý nghĩa hết sức đặc biệt. Bà là Phó Tổng thống Hoa Kỳ đương nhiệm đầu tiên sang thăm Việt Nam sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ kể từ năm 1995 và là quan chức cấp cao nhất của chính quyền Tổng thống J. Biden đến khu vực Đông Nam Á tính tới thời điểm hiện tại. Thành công và kết quả của chuyến thăm tái khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với một Việt Nam mạnh mẽ, thịnh vượng và độc lập, cũng như một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở.

Trong lĩnh vực an ninh y tế và chống biến đổi khí hậu, một trong những điểm nhấn của chuyến thăm là sự kiện khai trương Văn phòng khu vực Đông Nam Á của Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC). Văn phòng CDC khu vực Đông Nam Á sẽ hỗ trợ các nước trong khu vực tăng cường an ninh y tế, thúc đẩy những giải pháp xuyên quốc gia để giải quyết các vấn đề an ninh y tế toàn cầu. Việc Hoa Kỳ đặt Văn phòng CDC ở Thủ đô Hà Nội với mục tiêu phòng, chống dịch bệnh COVID-19 và hỗ trợ ứng phó các dịch bệnh khác trong tương lai, được coi là bước đi mang tính biểu tượng cho cam kết lâu dài của Hoa Kỳ ở Việt Nam nói riêng cũng như khu vực Đông Nam Á và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nói chung. Một triệu liều vaccine Pfizer cũng đã được chuyển giao ngay cho Việt Nam chỉ trong vòng 24 giờ sau tuyên bố trao tặng Việt Nam của Phó Tổng thống K. Harris, là một trong những minh chứng sinh động đối với cam kết này. Lãnh đạo hai nước cũng nhất trí về tầm quan trọng của việc ứng phó với khủng hoảng biến đổi khí hậu, tăng cường khả năng phục hồi và hợp tác trong vấn đề năng lượng sạch.

Trong lĩnh vực kinh tế - thương mại, lãnh đạo hai bên tái khẳng định coi kinh tế - thương mại là một trong những trụ cột và động lực quan trọng của mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Hiện nay, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất và đang chiếm tỷ trọng ngày càng lớn đối với các nhà xuất khẩu của Việt Nam. Việt Nam cũng đang trở thành một đối tác quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và là đối tác thương mại lớn thứ 13 của Hoa Kỳ. Trong thời gian tới, sự hỗ trợ mà hai bên dành cho nhau được cho là sẽ tiếp tục củng cố hơn nữa mối liên kết quan trọng này. Hoa Kỳ khẳng định sẵn sàng hợp tác với Việt Nam trong nhiều lĩnh vực mới, như chuyển đổi sang nền kinh tế số, phát triển nông nghiệp số...

Việt Nam đang trở thành một đối tác quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và là đối tác thương mại lớn thứ 13 của Hoa Kỳ (Trong ảnh: Chế biến tôm xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ)_Ảnh: TTXVN

Trong lĩnh vực an ninh, Phó Tổng thống K. Harris một lần nữa tái khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, khi nhấn mạnh: “Trong chuyến thăm này, tôi đã xác nhận cam kết của Hoa Kỳ đối với tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hợp tác an ninh cấp cao và hỗ trợ cho một Việt Nam thịnh vượng và độc lập; tiếp tục hợp tác với Việt Nam nhằm đương đầu với những mối nguy hại đến tự do hàng hải và hệ thống quốc tế dựa trên luật lệ” ⁽¹⁾. Hoa Kỳ khẳng định ủng hộ Việt Nam tăng cường khả năng thực thi pháp luật và an ninh biển cũng như cam kết sẽ tiếp tục hợp tác an ninh cấp cao. Việc mở rộng hợp tác nhân đạo và ứng phó với các thảm họa thiên tai cũng sẽ được hai bên chú trọng.

Thông điệp về sự coi trọng và cam kết xây dựng một mối quan hệ lâu bền với khu vực và Việt Nam

Nhân chuyến thăm chính thức tới Việt Nam của Phó Tổng thống K. Harris, hai bên đã ký kết thỏa thuận về địa điểm mới của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam. Hoạt động này cùng con số 99 năm của hợp đồng thuê đất được đánh giá là biểu trưng cho dấu mốc quan trọng trong quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, truyền tải thông điệp về cam kết lâu bền của Hoa Kỳ đối với quan hệ hợp tác với Việt Nam cũng như khu vực. Nhấn mạnh ý nghĩa của sự kiện này, cơ quan đại diện ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam khẳng định: “Với dấu mốc mang tính biểu tượng này, phái đoàn Hoa Kỳ tại Việt Nam giữ vững cam kết tiếp tục tăng cường sức mạnh của mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, với sự tin cậy, hiểu biết lẫn nhau và cam kết chung vì một nước Việt Nam vững mạnh, độc lập và thịnh vượng”⁽²⁾. Cũng trong phát biểu tại cuộc hội đàm với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó Tổng thống K. Harris cho biết, Hoa Kỳ cân nhắc “làm những điều có thể” nhằm nâng tầm mối quan hệ đối tác toàn diện hiện nay giữa hai nước lên đối tác chiến lược. “Điều này sẽ gửi đi một tín hiệu tích cực tới Chính phủ, nhân dân hai nước cũng như khu vực khi chúng ta làm sâu sắc hơn mối quan hệ giữa hai bên”.

Chuyến thăm Việt Nam của Phó Tổng thống K. Harris với những kết quả, ý nghĩa đạt được một lần nữa cho thấy mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ hiện đang ở thời điểm hết sức thuận lợi với nhiều dư địa và cơ hội hợp tác cùng phát triển cho cả hai bên. Việc lựa chọn Việt Nam là một trong hai điểm đến đầu tiên của chuyến thăm cấp cao nhất tới khu vực Đông Nam Á kể từ khi Hoa Kỳ có chính quyền mới cho thấy Hoa Kỳ coi trọng Việt Nam như là một quốc gia có tiềm lực, sức mạnh và tầm quan trọng về địa - chính trị, địa - chiến lược và địa - kinh tế ở khu vực Đông Nam Á. Sự phát triển đáng ghi nhận trong quan hệ giữa hai nước thể hiện ở chỗ, các quan hệ hợp tác không chỉ giới hạn trong các lĩnh vực chính, như an ninh, chính trị - ngoại giao, kinh tế và giải quyết hậu quả tồn lưu của chiến tranh, mà còn mở rộng sang nhiều lĩnh vực, bao gồm chống biến đổi khí hậu, hỗ trợ Việt Nam chuyển đổi sang nền kinh tế số… Hoa Kỳ cũng đã và đang coi Việt Nam như một đối tác bình đẳng, có trọng lượng, có cùng trách nhiệm trong việc cùng thúc đẩy sự phát triển bền vững của Việt Nam và khu vực.

Lắp ráp ô tô tại nhà máy của Công ty Ford Việt Nam, tỉnh Hải Dương_Ảnh: Tư liệu

Thành công của chuyến thăm Singapore và Việt Nam của Phó Tổng thống K. Harris còn mang ý nghĩa quan trọng đối với việc triển khai các cam kết mang tính chiến lược của Hoa Kỳ đối với khu vực Đông Nam Á, rộng hơn là đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Chuyến thăm phản ánh nhận thức của Hoa Kỳ về sự cần thiết phải tăng cường can dự ngoại giao đối với khu vực Đông Nam Á, nơi Hoa Kỳ có “các lợi ích lâu dài”, như đã được khẳng định trong Đạo luật Chiến lược Đông Nam Á và được thông qua vào tháng 4-2021, trên nhiều khía cạnh, từ thương mại, đầu tư đến ngoại giao, an ninh… “Hoa Kỳ tự hào là một bộ phận của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Khu vực này đóng vai trò rất quan trọng đối với an ninh và thịnh vượng của đất nước chúng tôi. Chúng tôi sẽ đầu tư thời gian và sức lực để củng cố các mối quan hệ đối tác then chốt. Hoa Kỳ sẽ theo đuổi một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, nhằm thúc đẩy lợi ích của chúng tôi cũng như của các đối tác và đồng minh. Ngoài việc làm sâu sắc các mối quan hệ song phương, chúng tôi cũng sẽ hợp tác đa phương, thông qua các thể chế lâu đời như ASEAN”⁽³⁾. Các cam kết toàn diện của Hoa Kỳ trong chuyến thăm cũng cho thấy một cách tiếp cận mềm dẻo, coi trọng sự cân bằng linh động giữa lợi ích của Hoa Kỳ và các đồng minh trong khu vực cũng như các đối tác tiềm năng khác. Chính điều này sẽ tạo thuận lợi và mở ra không gian hợp tác rộng mở hơn cho mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và các quốc gia Đông Nam Á./.

-------------------

(1) Quang Thanh: “Phó Tổng thống Mỹ kết thúc chuyến thăm Việt Nam, kỳ vọng mở ra chương mới trong quan hệ hai nước”, Báo điện tử VnEconomy, ngày 26-8-2021, https://vneconomy.vn/pho-tong-thong-my-ket-thuc-chuyen-tham-viet-nam-ky-vong-mo-ra-chuong-moi-trong-quan-he-hai-nuoc.htm
(2) Thông tấn xã Việt Nam: Tin tham khảo nội bộ, số 162/TKNB-QT, ngày 27-8-2021
(3) U.S. Embassy in Hanoi: Trích phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ K. Harris tại Singapore, http://m.facebook.com/usembassyhanoi/

Theo VINH TRẦN/Tạp chí Cộng sản