Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình và Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến trao giải cho nhóm tác giả đoạt giải A Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lần thứ ba, năm 2020 - 2021.

Phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Nhận thức sâu sắc vấn đề phát huy dân chủ, đề cao vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc các cấp trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý; Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để Nhân dân làm chủ. Cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị, đội ngũ đảng viên, cán bộ công chức, viên chức nêu gương thực hành dân chủ, tuân thủ pháp luật, đề cao đạo đức xã hội”1. Quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Mặt trận Tổ quốc các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội thường xuyên phối hợp chặt chẽ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động toàn dân phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trọng tâm là Nghị quyết số 24/ NQ-MTTW-UB ngày 22/1/2018 của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về việc ban hành Chương trình hành động thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí giai đoạn 2018 - 2020 và những năm tiếp theo; coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, “then chốt” của công tác phòng, chống tham nhũng hiện nay. Đây cũng là định hướng; là giải pháp hàng đầu, là việc làm thiết thực, cụ thể hóa phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát”2.

Đánh giá chung về công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí trong nhiệm kỳ qua, Đảng ta chỉ rõ: “Công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí ở một số địa phương, bộ, ngành chưa có chuyển biến rõ rệt; công tác phòng ngừa tham nhũng ở một số nơi còn hình thức. Việc phát hiện, xử lý tham nhũng, lãng phí vẫn còn hạn chế, nhất là việc tự kiểm tra, tự phát hiện và xử lý tham nhũng, lãng phí trong nội bộ cơ quan, đơn vị còn yếu; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong một số cơ quan, đơn vị, khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được đẩy lùi”3. “Việc đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội có mặt chưa theo kịp yêu cầu của tình hình mới, chưa thật sâu sát các tầng lớp Nhân dân và cơ sở; chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát, phản biện xã hội chưa đều. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu, chưa thực sự tôn trọng ý kiến, kiến nghị của Nhân dân”4. Tham nhũng, lãng phí trên một số lĩnh vực, địa bàn vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, với những biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”5. Nhiều chủ trương, nguyên tắc, quan điểm, giải pháp lớn về công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí tuy đã được thể chế, cụ thể hóa bằng quy chế, quy định, quy trình bảo đảm dân chủ, chặt chẽ hơn. Thực hiện việc lấy phiếu tín nhiệm cán bộ, trọng tâm là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, được dư luận đồng tình, ủng hộ, có tác dụng, hiệu quả. Nhưng phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị còn chậm đổi mới. Cơ chế kiểm soát quyền lực trong Đảng và Nhà nước chưa đầy đủ, đồng bộ; hiệu lực, hiệu quả chưa cao. “Công tác cán bộ còn có mặt hạn chế, việc thực hiện một số nội dung trong các khâu của công tác cán bộ ở một số nơi còn hình thức. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, “lợi ích nhóm”, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”6.

Những hạn chế khuyết điểm trên, đòi hỏi toàn Đảng phải nghiêm túc nhìn nhận, nỗ lực phấn đấu để khắc phục, trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ để phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc các cấp, các tổ chức xã hội, của Nhân dân trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc triển khai Chương trình hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày 16/8/2021 Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện pháp luật về giám sát và phản biện xã hội, tạo điều kiện thật tốt để phát huy vai trò giám sát của Nhân dân, giám sát trực tiếp và giám sát thông qua vai trò của Mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội. Mặt khác, các cơ quan nhà nước từ Trung ương đến địa phương cần căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng hơn nữa với Mặt trận và các đoàn thể nhân dân”7. Thông qua các cơ chế khác nhau như nghị quyết liên tịch, quy chế phối hợp, chương trình phối hợp... vừa để tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, vừa để phát huy dân chủ nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng, lãng phí hiện nay. Đảng ta xác định: “Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực; kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Công tác cán bộ phải thực sự là “then chốt” của “then chốt”, tập trung xây dựng đội ngũ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”8. Thực hiện nghiêm, nhất quán nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý thống nhất đội ngũ cán bộ theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với tạo môi trường, cơ chế và điều kiện để thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và bảo vệ cán bộ; phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm minh sai phạm.

Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát và xử lý kỷ luật nghiêm minh đối với các trường hợp cán bộ, đảng viên vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật Nhà nước, quan liêu, tham ô, tham nhũng, gây mất đoàn kết nội bộ, giảm lòng tin với Nhân dân. Công tác kiểm tra giám sát yêu cầu cấp ủy tiến hành có hệ thống, thường xuyên và đột xuất. Đi đôi với công tác kiểm tra, giám sát là việc xử lý nghiêm minh, công bằng, bình đẳng các hành vi vi phạm kỷ luật. Mở rộng dân chủ, phát huy vai trò trách nhiệm của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và cơ quan truyền thông, báo chí trong nâng cao hiệu lực, hiệu quả phòng, chống tham nhũng.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đánh giá cao: “Mặt trận Tổ quốc đã phối hợp chặt chẽ với các tổ chức trong hệ thống chính trị tuyên truyền, vận động, tập hợp rộng rãi các tầng lớp Nhân dân, tạo sự thống nhất và đồng thuận cao trong xã hội”9. Để tạo sự chuyển biến trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng và tiêu cực hiện nay, Đảng ta yêu cầu: “Tích cực đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ gắn với đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; phát huy thật tốt trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”10. Theo đó, Đảng ta yêu cầu, cần phải đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc phân cấp, phân quyền, phân công, phối hợp, gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát giữa các cơ quan, đơn vị thuộc Chính phủ, chính quyền các địa phương và giữa các cơ quan, đơn vị này với các cơ quan, đơn vị của Đảng, Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, hệ thống các cơ quan tư pháp và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; bảo đảm cả hệ thống tổ chức bộ máy luôn luôn vận hành một cách đồng bộ, thống nhất; phải có phương pháp đánh giá cán bộ một cách khách quan, khoa học và chính xác; đề cao giải pháp kiểm soát quyền lực, chống chủ nghĩa cá nhân, cục bộ địa phương; coi đây là một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để đấu tranh ngăn chặn sự tha hóa quyền lực trong bộ máy công quyền, sự suy thoái, biến chất của một bộ phận cán bộ, đảng viên để củng cố và nâng cao niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ ta.

Như vậy, việc phát huy dân chủ, đề cao vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc các cấp cùng với các tổ chức chính trị - xã hội trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực đã tạo cơ sở quan trọng để nâng cao hiệu lực, hiệu quả phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Tăng cường vai trò Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để Nhân dân làm chủ

Đây vừa là định hướng vừa là giải pháp cơ bản nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý, điều hành của Nhà nước để phát huy dân chủ, nâng cao hiệu quả, hiệu lực trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Nhiệm kỳ qua, Đảng và Nhà nước đề ra đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật tạo nền tảng chính trị, pháp lý, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền làm chủ của Nhân dân trong thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Khẳng định “vai trò chủ thể, vị trí trung tâm” và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc các cấp cùng các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân trong quá trình xây dựng, phát triển và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện phòng, chống, tham nhũng, phải có quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, năng động, sáng tạo, tích cực, có bước đi thích hợp

Phát biểu tại Phiên họp thứ 20, ngày 5/8/2021 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ, thống nhất phương hướng thời gian tới phải làm mạnh hơn nữa, quyết liệt hơn nữa, hiệu quả cao hơn nữa, không ngừng, không nghỉ và chỉ có tiến lên. Như vậy, đây vừa là định hướng vừa là giải pháp rất quan trọng, nhằm phát huy mọi nguồn lực, động lực đề cao dân chủ, thực hiện phương pháp xem xét khoa học biện chứng; kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn; đề cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu gắn liền với phát huy sức mạnh đồng bộ của hệ thống chính trị; phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ cương; coi trọng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận; thực hiện tốt sự phối, kết hợp trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành; coi trọng chất lượng và hiệu quả thực tế; tạo đột phá để hoàn thành tốt nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng và tiêu cực hiện nay.

Tiếp tục cụ thể hóa việc phát huy dân chủ thành chính sách, pháp luật và tăng cường xây dựng hoàn thiện Quy chế dân chủ ở cơ sở

Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên tiếp tục phát huy vai trò, trách nhiệm, phát huy dân chủ, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền vững mạnh, đoàn kết tập hợp Nhân dân, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ chính trị và chương trình phối hợp thống nhất hành động của hệ thống chính trị. Dân chủ trực tiếp ở cơ sở được mở rộng, Nhân dân được bàn và quyết định những công việc quan trọng, thiết thực, gắn liền với lợi ích của mình; quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân được bảo vệ. Cùng với đó, cần tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội, cùng Nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Nhà nước cần sớm xây dựng, hoàn thiện và ban hành luật giám sát và luật phản biện xã hội. Thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát” để phát huy dân chủ trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; sớm cụ thể hóa các chính sách, pháp luật của Nhà nước để Nhân dân thực hiện thống nhất. Cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành cần làm tốt công tác tiếp dân, đối thoại với Nhân dân và giải quyết kịp thời đơn, thư, khiếu nại, tố cáo của công dân...

Tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân thực hiện quyền giám sát, phản biện xã hội

Để thực sự đóng góp xây dựng đất nước và phòng, chống tham nhũng có hiệu quả thiết thực thì ngoài việc vận động, tập hợp, đoàn kết các tầng lớp Nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp thực hiện Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội tham gia phản biện xã hội trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Qua đó, công tác giám sát, phản biện xã hội được quan tâm, từng bước đi vào nề nếp và đạt được nhiều kết quả tích cực. Nội dung giám sát gắn với các nhiệm vụ chính trị của địa phương cơ sở, liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các tầng lớp Nhân dân và toàn xã hội. Theo đó, công tác giám sát đã phát hiện, kiến nghị nhiều nội dung nhằm thực hiện tốt hơn Quy chế dân chủ ở cơ sở, cơ quan, đơn vị.

Cấp ủy, tổ chức đảng tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan truyền thông, báo chí làm tốt công tác tuyên truyền phổ biến các chỉ thị, nghị quyết, quyết định, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm trong phòng, chống tham nhũng và tiêu cực

 Đây vừa là giải pháp vừa là nhiệm vụ quan trọng để tạo sự chuyển biến về nhận thức cho các tầng lớp Nhân dân. Bởi thế các cơ quan báo chí và các phương tiện truyền thông giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phổ biến, tuyên truyền sâu rộng các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Trong tình hình hiện nay, cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong thực thi công vụ; nâng cao đạo đức, văn hóa, tính chuyên nghiệp của cán bộ, công chức, viên chức. Kiên trì, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực gắn với đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách. Đồng thời, tích cực phân tích phê phán những cấp ủy, tổ chức, cá nhân, người đứng đầu có biểu hiện độc đoán, gia trưởng trong công tác cán bộ, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng; đấu tranh kịp thời với những phần tử cơ hội, thoái hóa, biến chất, xuyên tạc, bóp méo sự thật về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay.

Chú thích:

1,2,3,4,5,6,8,10. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H. 2021, tr.88, 89, 92-96, 173, 241.

7,9. Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ngày 16/8/2021 tại Hội nghị toàn quốc triển khai Chương trình hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Trần Nam Chuân

PGS,TS, nguyên cán bộ Viện Chiến lược Quốc phòng, Bộ Quốc phòng