“Giải mã” sai phạm nghìn tỷ tại Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam - Bài 1: Kinh hoàng những phi vụ “ném tiền qua cửa sổ”

(Mặt trận) - Dù các dấu hiệu vi phạm pháp luật của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã được Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển cho Cơ quan Điều tra Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ để tiếp tục xem xét, điều tra, làm rõ; tuy nhiên, ít ai có thể hình dung được rằng, những con số thiệt hại về kinh tế từ các khoản đầu tư không hiệu quả, gây lãng phí, mất vốn, thất thoát tài sản nhà nước xảy ra tại Tập đoàn này lại có thể khủng khiếp đến như vậy.

Trụ sở Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam tại 226 Lê Duẩn, Đống Đa, Hà Nội

Hàng loạt các sai phạm của TKV nghiêm trọng đến mức Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Cơ quan Điều tra Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ của Thanh tra Chính phủ sớm xem xét, điều tra, để xử lý trách nhiệm đối với các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Phó Tổng Giám đốc “thổi bay” 77,6 tỷ đồng

Điển hình đầu tiên trong loạt sai phạm là “di sản” của Phó Tổng Giám đốc TKV Doãn Văn Quang ký cam kết đầu tư vào Công ty Southern Mining Co., Ltd số tiền 4.395.803 USD, tương đương 77,678 tỷ đồng.

Theo đó, ngày 10/12/2007, ông Doãn Văn Quang - Phó Tổng Giám đốc TKV đã ký bản ghi nhớ cam kết và ngày 26/02/2008 ký thỏa thuận mua 70% cổ phần của Công ty Southern Mining Co.,Ltd với giá trị 2.909.090 USD tương đương 77,6 tỷ đồng.

Trên cơ sở đó, ngày 11/3/2008, TKV đã chuyển 400.000 USD, đến ngày 23/7/2008 chuyển tiếp 2.509.090 USD vào tài khoản cá nhân ông Our Kosa, quốc tịch Campuchia.

Việc thỏa thuận và chuyển tiền mua cổ phần như trên khi chưa đủ điều kiện cần thiết (như: Kết quả khảo sát, dự án đầu tư được duyệt, xác định hiệu quả đầu tư...), vi phạm quy định tại Điểm b, Khoản 2, Điều 14, Quy chế Tài chính của TKV ban hành kèm theo Quyết định số 926/QĐ-HĐQT ngày 26/7/2002 và Điểm a, Khoản 3, Điều 12 Nghị định 199/NĐ-CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ.

Theo Báo cáo kết quả khảo sát ban đầu ngày 15/01/2008 trên diện tích 100km2 của đoàn công tác do ông Doãn Văn Quang, Phó Tổng Giám đốc, Trưởng đoàn đã xác định có quặng sa khoáng Crôm cấp 334b là 5.804 tấn Cromspinel, trữ lượng 19,6 triệu tấn quặng Crômit gốc.

Căn cứ vào Báo cáo khảo sát nêu trên, Hội đồng Quản trị TKV đã trình và được Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 1320/VPCP-HTQT ngày 07/4/2008 chấp thuận chủ trương đầu tư vào Công ty Southern Mining Co.,Ltd tại Campuchia với ngành nghề kinh doanh chính là thăm dò và khai thác khoáng sản.

Sau đó, TKV thực hiện khảo sát lại trên toàn bộ diện tích đất và có Quyết định số 2759/QĐ-TKV ngày 25/11/2010 phê duyệt kết quả khảo sát cho thấy không có dấu hiệu quặng như kết quả khảo sát ban đầu.

Như vậy, theo Thanh tra Chính phủ, việc Hội đồng Quản trị TKV, trực tiếp là ông Doãn Văn Quang, Phó Tổng Giám đốc đã không chấp hành các quy định của pháp luật đầu tư, ký thỏa thuận mua cổ phần và chuyển tiền góp vốn khi chưa thực hiện khảo sát kỹ về địa chất, chưa phân tích đầy đủ tính khả thi và hiệu quả đầu tư; báo cáo kết quả khảo sát không đúng thực tế, trình và xin ý kiến chấp thuận của Thủ tướng thiếu cơ sở, dẫn đến dự án không thực hiện được, mất toàn bộ vốn đầu tư 77,6 tỷ đồng.

Làm liều với những phi vụ trăm tỷ

Công ty Cổ phần Crômmit Cổ Định, Thanh Hóa (viết tắt là VTCC) được thành lập do 7 cổ đông sáng lập gồm: Tổng Công ty Khoáng sản - TKV và 6 doanh nghiệp thuộc TKV với tổng số vốn góp là 50 tỷ đồng. Sau khi thực hiện tái cơ cấu vốn góp của các cổ đông, ngày 22/01/2014, VTCC đăng ký kinh doanh lần thứ 4 với vốn điều lệ là 400 tỷ đồng (trong đó: TKV sở hữu 94,8%, Công ty Cổ phần Nam Việt 5,08% và Công ty Cổ phần Khoáng sản Hải Đăng 0,13%).

TKV đã góp vốn vào VTCC từ năm 2006 đến 30/6/2015 là 379,196 tỷ đồng để đầu tư 02 dự án.

Trong đó, dự án đầu tư khai thác và tuyển quặng mỏ Crômit Cổ Định với công suất 40.000 tấn tinh quặng/năm, tổng mức đầu tư được điều chỉnh theo Quyết định số 20/QĐ-HĐQT ngày 12/01/2009 của TKV là 587,5 tỷ đồng, đã giải ngân cho đầu tư xây dựng dự án đến 30/6/2015 là 112,2 tỷ đồng.

Trong năm 2012, 03 trong 04 dây chuyền khai thác và tuyển quặng đã đưa vào hoạt động ổn định, nhưng phải dừng hoạt động ngay từ đầu năm 2013 đến nay do Giấy phép khai thác hết hạn chưa được cấp mới.

Ngoài ra, còn có dự án Nhà máy Sản xuất FeroCrom Các bon cao với công suất 20.000 tấn/năm, tổng mức đầu tư được điều chỉnh theo Quyết định số 160/QĐ-HĐQT ngày 15/03/2014 của VTCC là 377,87 tỷ đồng, đã giải ngân đến 30/6/2015 là 314,495 tỷ đồng. Dự án đã hoàn thành, chạy thử từ tháng 11/2014 nhưng chỉ sản xuất bằng nguồn quặng tồn kho, đến 06/5/2015 đã dừng sản xuất do không còn nguyên liệu.

Thanh tra Chính phủ cho rằng, nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do:

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ tại Văn bản số 6098/VPCP-CN ngày 25/10/2007 của Văn phòng Chính phủ về việc chấp thuận chủ chương cho TKV hợp tác liên doanh với nước ngoài, ngày 04/12/2008, TKV và Công ty Archipelago Resource PLC (ARP) - Anh ký thỏa thuận hợp tác lập dự án khai thác và chế biến khoáng sản Crômit Cổ Định tại tỉnh Thanh Hóa.

Theo báo cáo của TKV, do thỏa thuận hợp tác không được ARP triển khai, ngày 08/11/2013, TKV và ARP ký thanh lý thỏa thuận nêu trên.

Ngày 18/02/2014, Bộ Công Thương chủ trì cuộc họp kiểm tra việc thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ nêu trên, trong đó, đại điện UBND tỉnh Thanh Hóa có ý kiến:UBND tỉnh Thanh Hóa sẽ không thỏa thuận và không chấp thuận công nghệ do TKV đề xuất, đối với Dự án Cổ Định cần phải sử dụng công nghệ của Công ty Archipelago Metals Limited (AML) - Úc, đề nghị chấp thuận việc AML thay thế ARP để hợp tác, khai thác chế biến Crômit tại tỉnh Thanh Hóa. Trường hợp TKV không triển khai thực hiện thì đề nghị giao mỏ cho tỉnh Thanh Hóa quản lý để lựa chọn các doanh nghiệp của tỉnh liên doanh với AML để triển khai thực hiện Dự án.

TKV có Văn bản số 415/TKV-KSH ngày 22/01/2014 gửi Bộ Công Thương và Văn bản số 2498/TKV-KSH ngày 02/6/2015 gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo về những tồn tại trong việc hợp tác giữa TKV và AML, trong đó, đánh giá AML không đủ điều kiện về năng lực tài chính và kinh nghiệm trong hoạt động khoáng sản và đề nghị: “Trong trường hợp không thống nhất được việc thành lập Công ty Liên doanh với AML thì chấm dứt thỏa thuận hợp tác và cho phép TKV chủ động triển khai Dự án Khai thác, chế biến khoáng sản Crômit Cổ Định để cung cấp nguyên liệu cho Nhà máy FeroCrom của TKV và các nhà máy khác”.

Trong khi đó, ngày 06/6/2014, TKV vẫn ký thỏa thuận hợp tác với AML và báo cáo để được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại Văn bản số 5285/VPCP-KTN ngày 15/7/2014. Sau đó TKV và AML phải chấm dứt thỏa thuận hợp tác đầu tư.

Ngày 14/8/2015, Bộ Công Thương có Công văn số 8475/BCT-CNNg gửi UBND tỉnh Thanh Hóa về việc hợp tác giữa TKV và AML để thực hiện Dự án Khai thác, chế biến quặng Crômit mỏ Cổ Định - Thanh Hóa, đề nghị “UBND tỉnh Thanh Hóa có ý kiến gửi về Bộ Công Thương trước ngày 20/8/2015”, Bộ Công Thương đã báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Như vậy, theo Thanh tra Chính phủ đánh giá, TKV đã thực hiện góp vốn, giải ngân 436,95 tỷ đồng để thực hiện đầu tư 02 dự án nhưng phải dừng hoạt động từ năm 2014 đến thời điểm kết thúc thanh tra, dẫn đến toàn bộ vốn đã đầu tư không có hiệu quả, lỗ lũy kế từ năm 2012 đến hết năm 2015 là 113,5 tỷ đồng.

Nguyên nhân chủ yếu là do TKV quyết định và thực hiện đầu tư 02 dự án mở rộng khai thác và chế biến với giá trị rất lớn khi chưa có các điều kiện cần thiết (chưa được gia hạn giấy phép khai thác nguyên liệu quặng tương ứng với công suất của dự án; chưa lựa chọn, hợp tác với đối tác nước ngoài theo đúng ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ...).

Mặt khác, liên quan đến hậu quả nêu trên có trách nhiệm của Bộ Công Thương, UBND tỉnh Thanh Hóa trong việc chậm xử lý các vướng mắc về lựa chọn đơn vị nước ngoài để liên doanh, dẫn đến thủ tục cấp giấy phép khai thác chậm, kéo dài thời gian.

Đầu tư không hiệu quả, thua lỗ triền miền

Ngoài “số phận” của số tiền 436,95 tỷ đồng được TKV đầu tư vào Công ty Cổ phần Crômmit Cổ Định, Thanh Hóa. Bức tranh đầu tư tài chính của TKV thêm phần bi đát bởi những “mảng tối” do Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc TKV và Tổng Công ty Khoáng sản (thời kỳ trước 31/12/2005) đã quyết định chủ trương và quản lý quá trình thực hiện đầu tư tài chính thiếu cơ sở pháp lý và thực tiễn, vi phạm các quy định của pháp luật, buông lỏng quản lý, bảo lãnh nợ vay vượt thẩm quyền.

Như một hệ quả tất yếu, hàng loạt các khoản đầu tư không có hiệu quả, thua lỗ, mất vốn với giá trị rất lớn, cụ thể như: Vi phạm các quy định của pháp luật trong việc xây dựng, phê duyệt phương án đầu tư, quyết định chủ trương góp vốn cổ phần, sử dụng nguồn vốn không đúng quy định đế đầu tư dẫn đến, không mang lại hiệu quả, lỗ, mất vốn đầu tư 76,452 tỷ đồng tại Công ty Cổ phần Vận tải thuỷ - Vinacomin; tại Công ty Cổ phần Đóng tàu Sông Ninh nợ không có khả năng thu hồi 52,588 tỷ đồng; tại Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển Khu kinh tế Hải Hà mất vốn 47,874 tỷ đồng; Công ty Kim loại màu Thái Nguyên bảo lãnh không đúng thẩm quyền phải trả nợ thay ngân hàng EximBank 13.785.678 USD

Việc thực hiện đầu tư một số khoản khác nhưng không có sự điều tra, khảo sát kỹ để lập, thẩm định, phê duyệt phương án, quyết định đầu tư phù hợp với thực tế, khả thi, hiệu quả theo quy định, dẫn đến lỗ, mất vốn 303,147 tỷ đồng (Công ty liên doanh Khai khoáng Stung Treng 111,451 tỷ đồng, Công ty liên doanh Alumina thăm dò mỏ Bauxite 184,784 tỷ đồng, Công ty TNHH Vinacomin khai thác mỏ muối 37,909 tỷ đồng và Dự án Mỏ sắt Phu Nhuon 69.003 tỷ đồng).

Tạp chí Mặt trận (tapchimattran.vn) sẽ tiếp tục thông tin.

Phan Anh Tuấn

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Tin liên quan
Đọc nhiều
Bình luận nhiều