UBTW MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị Đoàn Chủ tịch lần thứ mười, Khóa IX.

Đại đoàn kết toàn dân tộc, bài học kinh nghiệm, Đảng Cộng sản Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Đại đoàn kết toàn dân tộc là truyền thống quý báu, là sức mạnh nội lực của dân tộc Việt Nam. Trong thời kỳ thực hiện công cuộc đổi mới, nhất là trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nhờ phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đất nước ta đạt được nhiều thành tựu to lớn, không ngừng nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Đại đoàn kết toàn dân tộc đã được Đảng xác định: “là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam; là nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu và là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”1.

Xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, trong đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đóng vai trò nòng cốt. Vai trò đó đã được quy định trong Hiến pháp năm 2013: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát và phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Với vai trò nòng cốt trong việc xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chú trọng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, triển khai thực hiện thắng lợi các chương trình hành động trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Những nội dung chính trong chương trình xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc gồm: Tăng cường sự chủ động và nâng cao chất lượng, hiệu quả trong việc tham gia xây dựng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc; Phát huy tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, lấy mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc làm động lực và điểm tương đồng để tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; Phát huy dân chủ, tập hợp, phản ánh các ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; Tuyên truyền vận động nhân dân tích cực tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước; Chăm lo và phát huy vai trò của người tiêu biểu trong xã hội, trong các dân tộc, tôn giáo, nhân sĩ, trí thức và người Việt Nam ở nước ngoài.

Với sự nỗ lực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được củng cố và phát huy. Các cuộc vận động, phong trào thi đua được triển khai có trọng tâm, trọng điểm, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần thi đua, lao động sáng tạo của nhân dân và sự chung sức của cả cộng đồng tham gia phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội; tham gia phòng, chống dịch Covid-19; xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giảm nghèo bền vững. Công tác giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước được quan tâm; vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, tham gia phòng, chống tham nhũng, lãng phí được tăng cường. Hoạt động đối ngoại của Mặt trận và các tổ chức thành viên ngày càng mở rộng và đa dạng, đóng góp hiệu quả cho công tác đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước, tăng cường tin cậy chính trị, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Hoạt động của Mặt trận ngày càng đổi mới và hướng mạnh về cơ sở. Việc hoàn thiện cơ chế, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động tạo tiền đề quan trọng để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Mặt trận. Kết quả đạt được thời gian qua có ý nghĩa to lớn và quan trọng, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác Mặt trận trong thời gian qua vẫn còn những hạn chế. Nội dung và phương thức vận động, tập hợp xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc có lúc chưa theo kịp tình hình, hiệu quả chưa sâu rộng và toàn diện, chưa đáp ứng kịp thời trước những yêu cầu mới của xã hội. Các cuộc vận động và phong trào thi đua yêu nước có nơi còn hình thức; kết quả vận động nhân dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh chưa đồng bộ, giảm nghèo chưa bền vững. Công tác giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền ở một số địa phương, cơ sở còn hình thức, chất lượng không cao; vai trò Mặt trận đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân chưa được phát huy đầy đủ. Kết quả hoạt động đối ngoại nhân dân chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Hoạt động của Ủy ban Mặt trận ở một số nơi còn thiếu chủ động, hiệu quả chưa cao.

Bước sang thập niên 20 của thế kỷ XXI, tình hình thế giới và trong nước có cả thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen, đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới nặng nề, phức tạp hơn, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân nỗ lực hơn nữa để tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, trong đó có việc xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc nhằm xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định, đại đoàn kết dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam, là động lực và nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vai trò, nhiệm vụ và phương hướng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong thời gian tới được xác định là: “Tăng cường vai trò nòng cốt chính trị, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tập hợp, vận động nhân dân đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, đẩy mạnh cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh", thực hành dân chủ, xây dựng đồng thuận xã hội. Đổi mới tổ chức bộ máy, nội dung và phương thức hoạt động, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, hướng mạnh về cơ sở, địa bàn dân cư. Thực hiện tốt vai trò giám sát, phản biện xã hội, đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên, tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, tăng cường đối ngoại nhân dân. Xây dựng thế trận lòng dân, phát huy sức mạnh đoàn kết, đồng thuận của nhân dân trong và ngoài nước để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”2.

Từ chủ trương của Đảng, Đại hội lần thứ IX Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã xác định phương hướng nhằm tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc: “Tiếp tục mở rộng và đa dạng hóa các hình thức vận động, tập hợp, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân. Tuyên truyền, vận động để các tầng lớp nhân dân ở trong nước, đồng bào ta ở nước ngoài biết và ủng hộ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tạo đồng thuận xã hội để thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh của đất nước”3.

Qua thực tiễn hoạt động của Mặt trận, việc rút ra bài học kinh nghiệm nhằm phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là cần thiết, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trước tình hình và yêu cầu mới của đất nước hiện nay.

Về chủ trương, chính sách

Xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, do vậy Mặt trận Tổ quốc cần đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành các quy định tạo hành lang pháp lý cho Mặt trận Tổ quốc thực hiện, từ trách nhiệm, quyền hạn đến cơ chế phối hợp giữa Đảng, Nhà nước với Mặt trận

Theo quy định của Hiến pháp, Mặt trận Tổ quốc đóng vai trò chủ chốt trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, song nhiệm vụ và trách nhiệm là của cả hệ thống chính trị, từ Đảng, Nhà nước đến Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội. Đảng đề ra chủ trương, Chính phủ đề ra chính sách và phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện.

Chính vì vậy, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần kiến nghị với Đảng và Nhà nước ban hành các chính sách cụ thể tạo hành lang pháp lý cho Mặt trận, từ trách nhiệm, quyền hạn, tổ chức đến hoạt động, kiểm tra, giám sát và phản biện các chính sách liên quan đến vấn đề xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Nhà nước căn cứ quy chế tổ chức và cơ chế hoạt động để giải quyết tốt mối quan hệ giữa Nhà nước với Mặt trận, thể chế hóa quyền hạn và trách nhiệm của Mặt trận trong việc tham gia quản lý kinh tế - xã hội.

Cùng với việc ban hành cơ chế, chính sách chung, Nhà nước cần có các chính sách về cán bộ, về cơ sở vật chất, kinh phí để Mặt trận Tổ quốc có đủ điều kiện thực hiện chức năng và nhiệm vụ quan trọng này.

Về việc triển khai, mặc dù hiện nay các cấp ủy đảng và chính quyền đã có sự phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, song trên thực tế vẫn còn nhiều bất cập. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần kiến nghị, yêu cầu Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương phải có quy chế phối hợp rõ ràng, tránh sự chồng chéo, hình thức trong việc triển khai thực hiện nhiệm vụ này.

Quy chế phối hợp công tác phải có quy định rõ, cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận thực hiện tốt nhiệm vụ phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Cấp ủy và chính quyền cần trao những công cụ, phương tiện cần thiết, đủ mạnh để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện chức năng, nhiệm vụ tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, giám sát, phản biện xã hội; đồng thời phải có cơ chế ràng buộc trách nhiệm đối với các chủ thể chịu sự giám sát, phản biện. Quy định cụ thể nhiệm vụ của người đại diện tổ chức đảng ở Mặt trận các cấp trong việc tham mưu cho cấp ủy cùng cấp về công tác giám sát, phản biện xã hội, về hoạt động tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, về cơ chế tôn trọng ý kiến của Mặt trận, phát huy quyền làm chủ của các tầng lớp nhân dân.

Mặt trận Tổ quốc cần chủ động nắm bắt tình hình để đề xuất với Đảng, Nhà nước về chủ trương, chính sách xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc cũng như xây dựng chương trình hành động của Mặt trận cho phù hợp với tình hình và điều kiện thực tế

Trong thời kỳ đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, các giai tầng xã hội, các dân tộc, tôn giáo cũng có những sự thay đổi nhất định về cơ cấu và ý thức xã hội. Không những vậy, kế hoạch, nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, an ninh, quốc phòng mỗi giai đoạn của đất nước cũng có sự điều chỉnh khác nhau. Do đó, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng như Ủy ban Mặt trận các cấp phải tích cực và chủ động nắm bắt về tư tưởng, tâm lý, tình hình thực tế của các giai tầng, các tôn giáo, dân tộc để có những đề xuất, kiến nghị với Đảng, Nhà nước ban hành các chủ trương, chính sách phù hợp nhằm tập hợp, đoàn kết và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Nếu không có chính sách phù hợp với tình hình, nhiệm vụ chung của đất nước cũng như với yêu cầu, nguyện vọng của các giai tầng, các dân tộc trong xã hội thì việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc sẽ khó có hiệu quả cao.

Đối với Mặt trận Tổ quốc, trên cơ sở tình hình thực tế, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần nghiên cứu đề ra chương trình hành động và kế hoạch phù hợp, từ việc tuyên truyền, vận động nhân dân phát huy truyền thống yêu nước, tích cực tham gia các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước; tập hợp, phản ánh các ý kiến, nguyện vọng, kiến nghị của nhân dân, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; chăm lo và phát huy vai trò của những cá nhân tiêu biểu trong các giai tầng xã hội, các dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của đất nước.

Về nội dung hoạt động

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân, coi đây là công việc đầu tiên và thường xuyên của Mặt trận Tổ quốc các cấp trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Công tác tuyên truyền là nhiệm vụ đầu tiên đối với việc vận động, tập hợp các tầng lớp nhân dân, xây dựng và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Công tác thông tin, tuyên truyền phải luôn được đổi mới theo hướng thiết thực, cụ thể và tăng cường sự phối hợp giữa Ủy ban Mặt trận với các lực lượng làm công tác thông tin, tuyên truyền của Đảng, Nhà nước và các tổ chức thành viên.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện về cơ chế, phương thức, củng cố phương tiện, lực lượng làm công tác thông tin, truyền thông từ Trung ương đến cơ sở, nâng cấp trang thông tin điện tử của Mặt trận, nâng cao về chất lượng và phát hành hệ thống báo chí của Mặt trận và các đoàn thể ở Trung ương, bản tin công tác Mặt trận ở các địa phương. Công tác tuyên truyền của Mặt trận cần kết hợp với các cơ quan truyền thông của Đảng và Nhà nước để kịp thời cung cấp thông tin, đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, những nội dung liên quan đến việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc đến mọi tầng lớp nhân dân.

Đồng thời với việc tuyên truyền trên hệ thống phát thanh, truyền hình, báo chí, việc thông tin, tuyên truyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần chú ý thực hiện thông qua các chương trình bồi dưỡng, tập huấn cán bộ Mặt trận các cấp và các tổ chức thành viên, qua công tác tuyên truyền miệng của đội ngũ báo cáo viên tại các cuộc họp, sinh hoạt của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên ở cơ sở, Ban Công tác Mặt trận khu dân cư; qua tuyên truyền viên, người có uy tín trong các dân tộc thiểu số, chức sắc tôn giáo, già làng, trưởng bản, trưởng các họ tộc.

Luôn nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân

Đại đoàn kết toàn dân tộc là khối đại đoàn kết giữa các dân tộc, tôn giáo, giai cấp, tầng lớp xã hội, mọi thành phần kinh tế, mọi giới, mọi lứa tuổi, mọi vùng miền của đất nước; giữa Đảng, chính quyền và đoàn thể các cấp; giữa đảng viên và quần chúng; giữa người Việt Nam ở trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài trên nền tảng liên minh công - nông - trí thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Để thực hiện tốt vai trò nòng cốt trong việc tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trước hết phải gần dân, nắm vững tâm tư, nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân để phản ánh với Đảng, Nhà nước nhằm phát huy dân chủ, tạo điều kiện cho nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của nhân dân.

Thực hiện chức năng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, Mặt trận tiếp tục thực hiện nhiệm vụ tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân để kịp thời phản ánh đến các cơ quan Đảng, Nhà nước; tạo điều kiện để mọi người dân bày tỏ chính kiến, đóng góp xây dựng Đảng, Nhà nước và xây dựng đất nước trên tinh thần dân chủ, tôn trọng các ý kiến khác nhau nhưng không trái với lợi ích của quốc gia, dân tộc. Đồng thời, Mặt trận phải theo dõi, giám sát và đôn đốc các ngành, các cấp trong việc xử lý, giải quyết các ý kiến, kiến nghị, đáp ứng yêu cầu cấp thiết, chính đáng của nhân dân.

Cùng với việc thực hiện nhiệm vụ tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân, Mặt trận cần triển khai hiệu quả, toàn diện nhiệm vụ giám sát của Mặt trận, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của đông đảo nhân dân; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nhất là thực hành dân chủ ở cơ sở thông qua bầu cử đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, bầu trưởng thôn, tổ trưởng dân phố; tổ chức đối thoại giữa lãnh đạo cấp ủy, chính quyền với nhân dân; giám sát cán bộ, đảng viên ở địa bàn dân cư; đánh giá sự hài lòng của nhân dân đối với sự phục vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, về kết quả xây dựng nông thôn mới; nâng cao hiệu quả giám sát của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng…

Xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc qua tổ chức và bằng phong trào của quần chúng nhân dân

Trong quá trình đổi mới, Mặt trận coi trọng mở rộng các tổ chức và các cá nhân thành viên, coi đây là phương thức quan trọng để thực hiện chức năng đoàn kết bằng tổ chức, thông qua tổ chức. Đến nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có 48 thành viên, mỗi thành viên có chức năng, nhiệm vụ riêng của mình, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục mở rộng các thành viên là các tổ chức trong nước và nước ngoài để qua đó thu hút, tập hợp các tầng lớp nhân dân ở mỗi thành phần, nghề nghiệp, địa bàn sinh sống khác nhau thành khối đại đoàn kết thống nhất của dân tộc Việt Nam.

Xác định các cá nhân tiêu biểu có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, đoàn kết nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần coi trọng cả về số lượng và chất lượng của các thành viên là cá nhân tiêu biểu theo hướng cơ cấu đa dạng các giai tầng xã hội, các nhóm xã hội, các nhân sĩ, các dân tộc, các tôn giáo, các chuyên gia trên các lĩnh vực để Mặt trận Tổ quốc các cấp thể hiện tính đại diện cao, thực sự tiêu biểu và có điều kiện hoạt động thiết thực, góp phần tích cực vào sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc.

Đồng thời với việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc qua việc mở rộng thành viên là các tổ chức, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện chức năng đoàn kết thông qua việc tổ chức thực hiện các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước mang tính toàn dân. Các thành viên của Mặt trận tổ chức thực hiện các phong trào mang tính ngành, giới. Việc tập hợp nhân dân bằng phong trào là thế mạnh của Mặt trận vì nó mang tính chất tự nguyện, tự giác. Các phong trào có quy mô toàn quốc, mang tính chất toàn dân và có nội dung thiết thực được nhân dân tự nguyện tham gia ngày càng nhiều, góp phần thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế, xây dựng quan hệ sản xuất mới, tạo thêm nhiều việc làm, khuyến khích làm giàu hợp pháp, xóa đói giảm nghèo, xây dựng kết cấu hạ tầng... Với những mức độ khác nhau, các phong trào đều mang tính đùm bọc, giúp đỡ, động viên lẫn nhau, có ý nghĩa giáo dục, tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

Về tổ chức thực hiện

Phối hợp và thống nhất hành động với các tổ chức thành viên trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Trong số 48 thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, mỗi thành viên có chức năng, nhiệm vụ riêng và thực hiện việc đoàn kết của ngành, giới mình trong mối quan hệ chung của việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Với chức năng, nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước giao phó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện việc tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc; tổ chức thực hiện nhiệm vụ qua các mặt hoạt động như: tham gia xây dựng chủ trương, chính sách liên quan đến tổ chức; tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước; phát huy quyền làm chủ, đại diện và bảo vệ lợi ích chính đáng của các thành viên, hội viên.

Ở cấp Trung ương, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát huy vai trò chủ trì hiệp thương, phối hợp và thống nhất hành động giữa các tổ chức thành viên, cụ thể hóa thành các nhiệm vụ, chương trình để phối hợp hoạt động, phân công nhiệm vụ cụ thể, tăng cường đôn đốc, nắm tình hình, nâng cao tính hiệu quả trong thực hiện các chương trình phối hợp công tác.

Tại các địa phương, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ trì hiệp thương, phối hợp với các tổ chức thành viên vận động nhân dân huy động nguồn lực để phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững; tích cực tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện bảo đảm anh ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông, phòng chống tội phạm, tệ nạn xã hội; chăm lo, giúp đỡ người nghèo, gia đình chính sách…

Phối hợp chặt chẽ với Nhà nước, chính quyền các cấp trong viêc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Sự phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc với Nhà nước, chính quyền các cấp là một tất yếu cả về lý luận và thực tiễn. Hoạt động của bộ máy nhà nước là phục vụ nhân dân, có sự tham gia của nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân. Nhà nước tôn trọng và tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, tham gia xây dựng, quản lý, giám sát và bảo vệ Nhà nước.

Quan hệ giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Nhà nước là quan hệ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Quan hệ phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Nhà nước được thực hiện theo Quy chế phối hợp công tác do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cơ quan nhà nước hữu quan ở từng cấp ban hành. Sự phối hợp phải được thực hiện toàn diện và đồng bộ từ việc thống nhất ban hành quy định phối hợp, quá trình triển khai, kiểm tra giám sát việc thực hiện và quan trọng hơn cả là việc giải quyết những đề xuất, kiến nghị của nhân dân qua Ủy ban Mặt trận các cấp.

Trong quá trình ra các nghị quyết về quản lý và điều hành, cơ quan nhà nước các cấp cần lắng nghe những kiến nghị của Mặt trận. Nhà nước phối hợp với Mặt trận trong việc chăm lo lợi ích chính đáng của nhân dân để vận động các tầng lớp nhân dân đẩy mạnh phong trào hành động, thực hiện thắng lợi các chương trình kinh tế - xã hội của địa phương và của cả nước.

Chú trọng xây dựng tổ chức bộ máy và cán bộ của hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Xây dựng tổ chức bộ máy và cán bộ có tầm quan trọng, quyết định thành công đối với công tác của Mặt trận nói chung, trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc nói riêng.

Về tổ chức bộ máy, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục rà soát, kiện toàn tổ chức bộ máy của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp theo hướng tinh gọn, rõ chức năng, nhiệm vụ, không chồng chéo ở cấp Trung ương, cấp tỉnh; tổ chức hợp lý bộ máy cấp huyện; mở rộng thành phần cán bộ bán chuyên trách cho cấp xã, phường, thị trấn. Cần tạo cơ chế cho của Mặt trận Tổ quốc ở địa phương tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tuyến dọc nhằm đảm bảo tính độc lập tương đối so với các cơ quan quyền lực cùng cấp.

Mặt trận Tổ quốc cần coi trọng và có chính sách phù hợp để Ban Công tác Mặt trận ở cộng đồng dân cư thực hiện tốt chủ trương đưa công tác Mặt trận về cơ sở khu dân cư và gia đình. Trong cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” và “Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc”, Ban Công tác Mặt trận có vai trò rất quan trọng, trực tiếp tổ chức, thực hiện, góp phần làm cho hoạt động của Mặt trận thiết thực, hiệu quả hơn, gắn bó với nhân dân.

Mặt trận Tổ quốc cần phát huy vai trò của các Hội đồng tư vấn của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các Hội đồng tư vấn các cấp và mở rộng lực lượng cộng tác viên ở các cấp Mặt trận, góp phần quan trọng trong việc tập hợp và phát huy trí tuệ, dân chủ, góp phần thực hiện nhiệm vụ xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Về công tác cán bộ, trong bất kỳ giai đoạn nào của sự nghiệp cách mạng, cán bộ và công tác cán bộ đều giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Cán bộ và công tác cán bộ là khâu then chốt, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng và hiệu quả hoạt động của Mặt trận và các tổ chức khác trong hệ thống chính trị.

Để hoàn thành những nhiệm vụ xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Mặt trận Tổ quốc các cấp phải xây dựng cho được đội ngũ cán bộ chuyên trách và lực lượng cộng tác viên làm công tác Mặt trận ngày càng được nâng cao về chất lượng, vững vàng về tư tưởng chính trị; có năng lực, trình độ, kinh nghiệm; có tâm huyết, trách nhiệm và gắn bó với công tác Mặt trận.

Đối với công tác quy hoạch cán bộ, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc các cấp cần chủ động, tham mưu cho cấp uỷ, phát huy vai trò các tổ chức thành viên để tạo nguồn cán bộ cho Mặt trận. Công tác quy hoạch cán bộ phải được thực hiện đúng quy định, công khai, dân chủ, đảm bảo quy trình, thực hiện nhất quán, khắc phục tình trạng chắp vá, bị động dẫn đến điều động cán bộ một cách chủ quan, duy ý chí, tuỳ tiện của các cấp có thẩm quyền.

Để cán bộ có đủ trình độ và năng lực công tác, cần quan tâm đúng mức công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Mặt trận. Cần thiết phải có tổ chức và nhân sự phụ trách công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ở các cấp Mặt trận. Điều quan trọng hơn, cần thông qua chính hoạt động thực tiễn để nâng cao trình độ, năng lực cho cán bộ; cần kết hợp các hoạt động chuyên môn với tổ chức tham quan, học tập kinh nghiệm, khảo sát thực tế, hội thảo, tổng kết thực tiễn theo chuyên đề... nâng cao trình độ năng lực cho cán bộ Mặt trận.

Về cơ sở, vật chất, để làm tốt nhiệm vụ xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần kiến nghị với Nhà nước và chính quyền địa phương có cơ chế, chính sách đầu tư thích đáng về phương tiện và tài chính để Mặt trận có đủ điều kiện cần thiết huy động sức mạnh và sự tham gia của các tổ chức, các cá nhân trong việc phát huy sức mạnh toàn dân xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Nguyễn Hữu Dũng

TS, Phó Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam

Chú thích:

1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2011, tr. 48.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2021, tập I. tr. 172.

3. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội. 2019, tr. 75-76.