Ninh Bình gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Mường (Ảnh: Báo Dân tộc)

Trong hơn 2 năm qua, tỉnh Ninh Bình đã triển khai Dự án 6: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình) với những nội dung và giải pháp cụ thể được nêu trong Kế hoạch số 185/KH-UBND thực hiện Chương trình tại tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2021-2025, do UBND tỉnh ban hành vào ngày 15/11/2022. Tỉnh Ninh Bình xác định mục tiêu Dự án 6 nhằm giữ gìn, phổ biến, trao truyền và bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống của dân tộc Mường trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội tại địa phương. Theo kế hoạch, trong giai đoạn I (2022-2025), Ninh Bình phấn đấu 50% số thôn, bản có câu lạc bộ, tổ, đội văn hóa, văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên, chất lượng; các khu, điểm du lịch cộng đồng vùng đồng bào DTTS duy trì hoạt động ít nhất 1 câu lạc bộ/đội văn nghệ phục vụ phát triển du lịch; 70% các công chức, viên chức văn hóa, nghệ nhân, người có uy tín được tập huấn, bồi dưỡng về công tác bảo tồn văn hóa truyền thống các DTTS; có 2 nghệ nhân là người DTTS được quan tâm, hỗ trợ xây dựng hồ sơ phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú...

Đối tượng của Dự án là 07 xã và 04 thôn vùng đồng bào DTTS trên địa bàn huyện Nho Quan. Trong đó, những nội dung, giải pháp thực hiện liên quan đến bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mường tại địa phương bao gồm: Hỗ trợ khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mường tại 07 xã trên địa bàn huyện Nho Quan; Bảo tồn Lễ hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc huyện Nho Quan tổ chức luân phiên tại 05 xã vùng dân tộc, gồm: Quảng Lạc, Kỳ Phú, Cúc Phương, Thạch Bình, Phú Long; Tổ chức 16 lớp tập huấn, bồi dưỡng, trong đó 07 lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể Mường cho đồng bào không hưởng lương của 07 xã; 07 lớp bồi dưỡng kỹ năng phục vụ khách du lịch cho đồng bào tại các điểm đến du lịch của 07 xã; 02 lớp tập huấn, bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống người Mường cho công chức văn hóa xã, nghệ nhân, trưởng thôn/bản, người uy tín của 07 xã vùng DTTS; Hỗ trợ chương trình nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn, phát triển văn hóa phi vật thể của dân tộc Mường có nguy cơ mai một, gồm: chương trình bảo tồn các hình thức sinh hoạt văn hóa, tập quán xã hội, nhạc vụ, nhà sàn, trang phục, các môn thể thao truyền thống… Xây dựng 02 mô hình văn hóa truyền thống dân tộc Mường tại 02 xã Kỳ Phú và Cúc Phương; Sản xuất 01 bộ phim tư liệu về văn hóa truyền thống của dân tộc Mường; Tổ chức hoạt động thi đấu thể thao truyền thống nhằm bảo tồn các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian của dân tộc Mường; Hỗ trợ tuyên truyền quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của đồng bào dân tộc Mường, với 02 chương trình quảng bá về văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể; Hỗ trợ đầu tư xây dựng 02 làng, bản văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc Mường gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại thôn Sấm 1, xã Cúc Phương và bản Ao Lươn, xã Kỳ Phú.

Tổng nhu cầu vốn thực hiện Dự án 6, giai đoạn 2021 - 2025 của tỉnh Ninh Bình dự kiến là 55.460 triệu đồng. Trong đó: Ngân sách tỉnh, nguồn vốn đầu tư phát triển: 20.000 triệu đồng và Ngân sách tỉnh, nguồn vốn sự nghiệp: 35.460 triệu đồng.

Văn hóa truyền thống dân tộc Mường thu hút khách du lịch (Ảnh: Báo Lao động)

Văn hóa truyền thống của đồng bào Mường ở Nho Quan rất phong phú, đa dạng như: Hát Mường, các trò chơi dân gian, đánh cồng chiêng, các phong tục tập quán bản địa. Từ năm 2017, Câu lạc bộ hát giao duyên tiếng Mường được thành lập để lưu giữ và phát huy những nét đẹp của đồng bào dân tộc Mường, như những bộ trang phục váy áo đặc thù, nghi lễ cưới xin, ma chay, đặc biệt là những tiếng cồng, chiêng, những làn điệu hát giao duyên của các đôi trai gái Huyện Nho Quan đã dành sự quan tâm đầu tư cho việc khôi phục văn hóa truyền thống của người Mường; khuyến khích các câu lạc bộ hát giao duyên tiếng Mường khôi phục, bảo tồn và phát huy trở lại. Cụ thể, huyện hỗ trợ kinh phí khôi phục lại một số ngôi nhà sàn truyền thống của người Mường; mua sắm thêm một số dụng cụ như cồng, chiêng, nỏ; hỗ trợ, động viên các câu lạc bộ truyền thống các xã thành lập và đi vào hoạt động nền nếp. Các địa phương trong huyện luôn có trách nhiệm với việc tích cực truyền dạy cho các thế hệ sau có niềm yêu thích học hỏi, lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Bên cạnh đó, sự kết hợp hài hòa giữa những bản sắc văn hóa dân tộc truyền thống và điểm đến du lịch hấp dẫn cũng là một trong những mục tiêu của Dự án 6 tại Ninh Bình. Nhận thức rõ về tiềm năng, nguồn lợi kinh tế từ phát triển du lịch mang lại, đồng bào Mường cũng đã có nhiều thay đổi trong tư duy khai thác lợi thế của địa phương. Các loại hình nghệ thuật truyền thống của đồng bào đã được đưa vào phục vụ ở các khu, điểm du lịch như: hát giao duyên tiếng Mường ở xã Cúc Phương, cồng chiêng ở xã Kỳ Phú, Phú Long… cùng với những ẩm thực đặc trưng của người Mường.

Hồng Nhung